Cộng đồng ngư dân lần đầu được "giao quyền" chính thức
Điểm nhấn nổi bật nhất của Thông tư 10 chính là việc lần đầu tiên công nhận vai trò quản lý tài nguyên thủy sản của cộng đồng ngư dân. Thay vì chỉ dừng lại ở các dự án thí điểm hay hợp tác quốc tế, các tổ chức cộng đồng nay có thể chính thức nộp hồ sơ, đề nghị UBND cấp tỉnh ra quyết định giao quyền quản lý. Quy trình này được quy định rõ ràng, từ việc lập đề án khai thác, bảo vệ nguồn lợi, quy chế hoạt động, cho đến biên bản họp của tổ chức cộng đồng.
Cộng đồng ngư dân lần đầu được "giao quyền" chính thức
Khi được công nhận, các tổ chức này sẽ không còn là "người ngoài cuộc". Họ sẽ trực tiếp tham gia vào việc quản lý tài nguyên biển, phối hợp chặt chẽ với chính quyền trong tuần tra, giám sát, tổ chức khai thác và tái tạo nguồn lợi. Đây là bước tiến pháp lý quan trọng, đưa mô hình "đồng quản lý" vào văn bản dưới luật với tính pháp lý rõ ràng, mở đường cho việc nhân rộng trên toàn quốc và tối ưu hóa việc bảo tồn nguồn lợi.
Nâng cao hiệu quả quản lý tại chỗ
Không chỉ dừng lại ở cộng đồng, Thông tư 10 còn mang đến sự thay đổi lớn cho chính quyền cơ sở, đặc biệt là UBND cấp xã. Lần đầu tiên, cấp xã được trao quyền thực chất trong giám sát và quản lý hoạt động thủy sản tại địa bàn.
Cụ thể, UBND cấp xã sẽ trực tiếp báo cáo tình hình dịch bệnh thủy sản, phối hợp với cơ quan chuyên môn cấp tỉnh trong công tác tiêu hủy, kiểm soát dịch và tổ chức tập huấn cho người nuôi. Ngoài ra, họ còn có trách nhiệm phối hợp xây dựng, rà soát phương án bảo vệ nguồn lợi tại các khu vực có đồng quản lý hoặc khu bảo tồn biển. Sự thay đổi này phù hợp với mô hình chính quyền địa phương hai cấp đang được triển khai trên toàn quốc, góp phần tinh gọn hệ thống và tăng tính phản ứng tại chỗ trong quản lý ngành.
Chuẩn hóa thủ tục, minh bạch hóa quản lý
Đi cùng với việc phân cấp và trao quyền, Thông tư 10 cũng ban hành 35 mẫu biểu hành chính áp dụng cho các thủ tục trọng yếu trong lĩnh vực thủy sản và kiểm ngư. Từ cấp phép nhập khẩu tàu cá, khảo nghiệm giống mới, thức ăn, đến cấp lại đăng kiểm hay khai thác loài quý hiếm, tất cả đều được chuẩn hóa về hồ sơ, trình tự và trách nhiệm của từng cấp.
Một điểm đáng chú ý khác là quy định mới yêu cầu khi điều chỉnh khu bảo tồn biển phải lấy ý kiến cộng đồng địa phương với tỷ lệ đồng thuận tối thiểu 70%. Điều này nhằm đảm bảo tính đồng thuận cao và minh bạch trong các quyết định liên quan đến tài nguyên biển của cộng đồng.
Ngoài ra, Thông tư cũng đã điều chỉnh hàng loạt cụm từ, chức danh và cơ quan để phù hợp với việc sáp nhập. Ví dụ, "Cục Thủy sản" được đổi thành "Cục Thủy sản và Kiểm ngư", đảm bảo sự đồng bộ giữa nội dung chuyên môn và cơ cấu tổ chức mới.
Với định hướng phân cấp sâu, minh bạch hóa thủ tục và tăng cường vai trò của cộng đồng, Thông tư số 10/2025/TT-BNNMT được kỳ vọng sẽ mở ra một cách tiếp cận mới, bền vững hơn trong quản lý ngành thủy sản Việt Nam, giảm tải cho cơ quan trung ương và tạo động lực để địa phương cùng người dân chung tay gìn giữ nguồn lợi biển.
Bùi Quốc Dũng