Thái Nguyên, mảnh đất miền núi trung du với những dãy đồi trập trùng và sông suối uốn lượn, không chỉ chinh phục du khách bởi cảnh sắc thiên nhiên tươi đẹp mà còn bởi những đồi chè xanh mướt, tỏa hương thơm ngào ngạt, gắn liền với đời sống kinh tế và văn hóa của người dân địa phương. Chè Thái Nguyên từ lâu đã trở thành biểu tượng của chất lượng và tinh hoa trà Việt, được đánh giá cao không chỉ trong nước mà còn trên thị trường quốc tế. Mỗi búp chè, từng lá trà non, đều mang trong mình câu chuyện về thiên nhiên ưu ái và bàn tay khéo léo của nghệ nhân, góp phần nâng tầm giá trị văn hóa và kinh tế của vùng đất này.
Người dân phường Phúc Thuận thu hái chè.
Tinh túy của chè Thái Nguyên thể hiện ở ba đặc trưng nổi bật: màu nước xanh sóng sánh, hương thơm nồng đượm và vị đậm đà, hậu ngọt lâu. Những yếu tố này không phải ngẫu nhiên mà là kết quả của điều kiện địa lý đặc thù, khí hậu mát mẻ quanh năm, độ cao phù hợp và thổ nhưỡng giàu mùn, cùng với kỹ thuật trồng, chăm sóc và thu hái tỉ mỉ. Mỗi đồi chè là minh chứng sống cho sự kết hợp hài hòa giữa thiên nhiên và con người, nơi kỹ thuật canh tác truyền thống được áp dụng khoa học, tạo nên chất lượng trà nổi bật và bền vững.
Quy trình sản xuất chè Thái Nguyên là sự giao thoa tinh tế giữa khoa học và nghệ thuật. Người trồng chè chú trọng từng khâu: lựa chọn giống chè phù hợp với từng vùng đất, chăm sóc theo mùa vụ, thu hái búp non đúng thời điểm để đảm bảo chất lượng tốt nhất. Quá trình chế biến đòi hỏi sự khéo léo và chính xác, từ sao, vò, sấy đến đóng gói, nhằm bảo toàn hương thơm, màu sắc và dưỡng chất của lá chè. Nhờ vậy, sản phẩm chè không chỉ giữ được hương vị đặc trưng mà còn có giá trị dinh dưỡng cao, giàu chất chống oxy hóa, giúp tăng cường sức khỏe và phòng ngừa một số bệnh mạn tính.
Ngành chè Thái Nguyên không chỉ góp phần làm giàu cho người nông dân mà còn là động lực phát triển kinh tế nông thôn. Hàng nghìn hộ gia đình tham gia trồng và chế biến chè, tạo việc làm ổn định, nâng cao thu nhập, đồng thời giữ gìn bản sắc văn hóa đặc trưng của vùng núi trung du. Các hợp tác xã (HTX) chè được hình thành và phát triển theo hướng chuyên nghiệp, áp dụng công nghệ hiện đại trong chế biến và đóng gói, đồng thời xây dựng thương hiệu để mở rộng thị trường xuất khẩu. Nhờ đó, chè Thái Nguyên không chỉ giữ vững thị trường trong nước mà còn xuất khẩu sang nhiều quốc gia, như Nhật Bản, Hàn Quốc, Hoa Kỳ và các nước châu Âu.
Ông Thạch Thọ Công, Giám đốc HTX chè Công Tâm Minh Đức tại phường Phúc Thuận, tỉnh Thái Nguyên chia sẻ: “Nhờ được hỗ trợ kỹ thuật và đầu tư dây chuyền chế biến hiện đại, sản phẩm chè của HTX đồng đều về chất lượng, mẫu mã đẹp, được khách hàng ưa chuộng. Thu nhập của các thành viên tăng lên rõ rệt so với trước đây.” Đây là minh chứng sinh động cho thấy sự kết hợp giữa truyền thống nghề và công nghệ hiện đại mang lại hiệu quả kinh tế bền vững, đồng thời nâng tầm thương hiệu chè Thái Nguyên.
Song song với sản xuất, tỉnh Thái Nguyên đang tái cơ cấu ngành nông nghiệp theo hướng hiệu quả, bền vững và giá trị cao. Việc liên kết trong sản xuất hình thành các chuỗi giá trị nông sản, từ khâu chọn giống, chăm sóc, thu hoạch đến chế biến và tiêu thụ, giúp nông sản Thái Nguyên, đặc biệt là chè, nâng cao giá trị kinh tế. Mô hình nông nghiệp công nghệ cao, sạch, hữu cơ được khuyến khích, đồng thời tỉnh mở rộng thị trường tiêu thụ, không chỉ trong nước mà còn hướng tới xuất khẩu, góp phần nâng cao uy tín và thương hiệu sản phẩm.
Xã Vô Tranh, một trong những vùng chè nổi tiếng của tỉnh Thái Nguyên là minh chứng rõ ràng cho hướng đi này. Nhiều làng nghề và cơ sở chế biến chè tại đây đã chuyên nghiệp hóa, đầu tư máy móc hiện đại, áp dụng quy trình sản xuất an toàn. Sản phẩm chè đặc sản tại xã Vô Tranh không chỉ có chất lượng cao mà còn được đóng gói, quảng bá bài bản, phục vụ nhu cầu trong nước và xuất khẩu. Chính quyền xã Vô Tranh tích cực hỗ trợ kỹ thuật, xúc tiến thương mại và kết nối tiêu thụ, giúp tiểu thủ công nghiệp chè trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, tạo việc làm ổn định và nâng cao thu nhập cho người dân.
Bà Bùi Phương Thảo, Phó Chủ tịch UBND xã Vô Tranh cho biết: “Hiện 100% cơ sở, HTX trên địa bàn xã đã đầu tư thiết bị chế biến chè theo công nghệ mới. Chúng tôi tiếp tục tổ chức tập huấn, hướng dẫn sản xuất theo quy trình chuẩn để không ngừng nâng cao giá trị sản phẩm chè địa phương.”
Phát triển tiểu thủ công nghiệp chè không chỉ giúp người dân tăng thu nhập mà còn đa dạng hóa ngành nghề, giảm sự phụ thuộc vào nông nghiệp truyền thống. Ông Tạ Việt Dũng, Phó Chủ tịch UBND phường Phúc Thuận, khẳng định: “Tiểu thủ công nghiệp là động lực quan trọng thúc đẩy nông thôn bền vững. Khi làng nghề phát triển, người dân có việc làm ổn định, đời sống nâng cao, xã hội nông thôn trở nên năng động và tự cường hơn.”
Các cơ sở hiện nay còn chủ động đổi mới phương thức sản xuất và tiếp thị. Nhiều hộ mạnh dạn ứng dụng công nghệ số, bán hàng qua mạng xã hội và sàn thương mại điện tử. Một số doanh nghiệp tham gia hội chợ quốc tế, tìm kiếm cơ hội hợp tác và mở rộng thị trường xuất khẩu, khẳng định thương hiệu chè Thái Nguyên trên bản đồ thế giới.
Tinh hoa chè Thái Nguyên không chỉ nằm ở chất lượng sản phẩm mà còn ở câu chuyện về con người, về sự kiên trì, sáng tạo và khả năng hội nhập. Từ những búp chè non trên đồi xanh, bàn tay khéo léo của nghệ nhân, đến những chiến lược sản xuất và kinh doanh hiện đại, mỗi tách trà Thái Nguyên đều chứa đựng giá trị kinh tế, văn hóa và xã hội sâu sắc. Chè Thái Nguyên đã minh chứng rằng khi truyền thống được bảo tồn, kết hợp với công nghệ hiện đại và chiến lược kinh tế bài bản, nông thôn hoàn toàn có thể trở thành động lực phát triển bền vững, thắp sáng tương lai cho cộng đồng.
Nhìn tổng thể, chè Thái Nguyên không chỉ là sản phẩm nông nghiệp mà còn là biểu tượng của sự kết hợp hài hòa giữa thiên nhiên, con người và tri thức. Mỗi lá chè là một câu chuyện về văn hóa, một minh chứng cho sự sáng tạo và nỗ lực của người dân địa phương, góp phần làm giàu bản sắc dân tộc, thúc đẩy kinh tế nông thôn và nâng cao vị thế của Việt Nam trên bản đồ trà thế giới. Tinh hoa chè Thái Nguyên, từ đồi chè xanh mướt đến những làng nghề chế biến chuyên nghiệp, chính là minh chứng sống động cho sức sống, sự năng động và tinh thần tự cường của vùng đất miền núi trung du này.