Giữa những vùng đất cao hơn 1.000 mét so với mực nước biển, nơi Lâm Đồng khoác lên mình sắc xanh trù phú quanh năm, một loài thảo mộc quý hiếm đang dần được khám phá đó là trà hoa vàng Thạch Châu. Không chỉ đơn thuần là một thức uống, cũng không chỉ là loài cây mang sắc vàng rực rỡ, trà hoa vàng Thạch Châu được tôn vinh là “nữ hoàng của các loài trà” nhờ vào giá trị y học vượt trội, độ quý hiếm tự nhiên, quy trình chăm sóc tỉ mỉ và hương vị tinh tế mà ít loài trà nào có thể sánh kịp.
Năm 2016, trà hoa vàng Thạch Châu đã được đăng ký trình tự mã vạch AND trên Ngân hàng gen Quốc tế bởi TS Trần Hồ Quang (Viện Công nghệ sinh học – Viện Hàn lâm khoa học và Công nghệ Việt Nam), đánh dấu loại trà này mới chỉ phát hiện duy nhất vùng Tây Nguyên, Việt Nam.
Một loài trà quý hiếm và độc bản của Việt Nam
Trà hoa vàng Thạch Châu có tên khoa học là Pyrenaria jonquieriana Pierre ex Laness, thuộc họ Chè (Theaceae). Đây là loài cây bản địa cực kỳ hiếm gặp, từng được nhà thực vật học người Pháp Pierre ghi nhận lần đầu tiên năm 1887 dựa trên mẫu vật thu thập từ vùng rừng giáp ranh giữa Đơn Dương và Đà Lạt nơi được coi là “thủ phủ” của loài trà này.
Trong hàng trăm giống trà hoa vàng được phát hiện tại châu Á, Thạch Châu là một trong số rất ít loài được xác định rõ mã vạch DNA và được bảo hộ giống tại Việt Nam (2019). Đáng chú ý, năm 2016, tiến sĩ Trần Hồ Quang (Viện Công nghệ sinh học – Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam) đã chính thức công bố trình tự mã vạch DNA của loài trà này lên Ngân hàng gen quốc tế, khẳng định nguồn gốc bản địa độc nhất vô nhị của trà hoa vàng Thạch Châu tại Tây Nguyên, Việt Nam.
Trà hoa vàng Thạch Châu có vị ngọt thanh, hương thơm dịu, giàu hoạt chất quý, hỗ trợ tim mạch, ngủ ngon và tăng sức đề kháng.
Không chỉ đẹp – Là tinh chất của nắng
Điều khiến trà hoa vàng Thạch Châu trở nên khác biệt không chỉ nằm ở sự quý hiếm mà còn ở chính hình thái rực rỡ và hương vị tinh tế. Cánh hoa màu vàng tươi mỏng manh như được nhuộm bởi ánh nắng cao nguyên, toát lên vẻ đẹp thanh cao, sang trọng mà ít loài hoa trà nào có được.
Hương vị của trà cũng là một điểm nhấn đặc biệt. Nước trà sau khi pha có màu vàng óng như mật, mùi hương thanh mát, vị ngọt nhẹ nơi đầu lưỡi, hậu vị kéo dài. Mỗi ngụm trà là một trải nghiệm giác quan nhẹ nhàng mà sâu sắc, thanh thoát mà đầy dư vị.
Tuy nhiên, để cho ra được loại trà mang phẩm chất ấy, quy trình canh tác và thu hái phải vô cùng khắt khe. Cây trà chỉ được thu hoạch 2 lần mỗi năm (vào tháng 4 và tháng 11), khi trời có nắng liên tục ít nhất 7 ngày và tuyệt đối không hái vào lúc trời mưa. Việc này nhằm đảm bảo hoa và lá trà hấp thụ đầy đủ dưỡng chất từ nắng, thứ được coi là “linh khí” làm nên tinh chất của trà Thạch Châu. Ngoài ra, mỗi cây cũng chỉ được thu hái ở độ tuổi từ năm thứ 6 trở lên, với số lần tối thiểu để giữ được sức sống tự nhiên cho cây.
Giá trị dược liệu quý giá từ thiên nhiên
Không chỉ là thức uống tinh tế, trà hoa vàng Thạch Châu còn là một loại dược liệu quý trong y học hiện đại. Các phân tích khoa học cho thấy, trà chứa nhiều hợp chất sinh học như flavonoid, tanin, polysaccharid, acid amin, caroten và một số chất chống oxy hóa mạnh khác. Những hoạt chất này mang lại nhiều công dụng nổi bật:
- Chống oxy hóa, ngừa lão hóa sớm.
- Giúp ngủ sâu, hỗ trợ tuần hoàn máu và hệ tim mạch.
- Tăng cường chức năng gan và thận.
- Hỗ trợ phòng ngừa tế bào ung thư.
- Lợi tiểu, tăng sức đề kháng tự nhiên.
Đặc biệt, những nghiên cứu gần đây còn cho thấy hiệu quả của trà hoa vàng Thạch Châu trong việc làm chậm quá trình phát triển của tế bào ung thư gan và ung thư vú trong môi trường phòng thí nghiệm một tín hiệu rất triển vọng để phát triển các dòng thực phẩm chức năng có nguồn gốc tự nhiên từ loài trà quý này.
“Báu vật” giữa đại ngàn
Trong bối cảnh thị trường trà Việt ngày càng cạnh tranh và đa dạng, trà hoa vàng Thạch Châu vẫn giữ được vị thế riêng biệt bởi yếu tố quý hiếm, tính bản địa cao và quy trình sản xuất gần như thủ công, gắn chặt với yếu tố tự nhiên. Việc chỉ có thể tìm thấy ở vùng rừng cao nguyên Lâm Đồng cũng khiến loại trà này trở thành “đặc sản địa lý”, một sản phẩm có thể nâng tầm thương hiệu trà Việt trên bản đồ thế giới.
Giữa xu hướng hiện đại hóa và công nghiệp hóa ngành trà, sự tồn tại của những dòng trà bản địa như Thạch Châu chính là lời nhắc nhở về giá trị bền vững mà thiên nhiên mang lại. Mỗi ngụm trà không chỉ là thức uống mà đó là kết tinh của nắng gió cao nguyên, công phu của người chăm trà, tri thức khoa học và bản sắc văn hóa.
Trà hoa vàng Thạch Châu không phải là loại trà dễ tiếp cận với số đông. Nhưng chính vì điều đó, nó lại càng trở nên quý giống như cách người ta trân trọng một viên ngọc sáng giấu mình trong rừng sâu. Đẹp, thơm, quý hiếm và tốt cho sức khỏe những điều ấy đủ để “nữ hoàng trà” này giữ được vị thế đặc biệt trong lòng người yêu trà và những ai trân trọng giá trị bản địa. Trong hành trình tìm lại hương vị thiên nhiên đích thực giữa nhịp sống hiện đại, có lẽ không gì phù hợp hơn một tách trà hoa vàng Thạch Châu vừa thanh khiết vừa đầy năng lượng sống.