Trà Shan tuyết cổ thụ không chỉ là một loại trà, mà còn là biểu tượng của thiên nhiên hùng vĩ và tinh hoa văn hóa của người Dao vùng cao. Một lần nhấp ngụm trà Shan tuyết, người ta khó lòng quên được vị chát đậm nhưng êm dịu, ngọt hậu, như hòa quyện cả hương vị đất trời trong từng búp trà.
Ðồng bào dân tộc Dao áo chàm thu hoạch chè cổ thụ. Ðồng bào dân tộc Dao áo chàm thu hoạch chè cổ thụ.
Nét đặc trưng của trà Shan tuyết
Sinh trưởng tự nhiên trên những triền núi cao chót vót của Tây Côn Lĩnh, cây trà Shan tuyết cổ thụ gắn liền với thiên nhiên hoang dã. Trải qua hàng trăm, thậm chí hàng nghìn năm, những gốc trà to lớn với lớp thân rêu mốc phủ kín không chỉ là dấu ấn của thời gian mà còn là minh chứng cho sức sống mãnh liệt giữa điều kiện khắc nghiệt.
Ở bản Nà Thác (xã Phương Độ, Hà Giang), mỗi ngôi nhà người Dao đều gắn bó với cây chè cổ thụ. Họ chăm sóc cây chè không chỉ để thu hoạch mà còn để giữ gìn một phần di sản của tổ tiên. Cây chè nơi đây, dù cùng một giống, nhưng nhờ thổ nhưỡng và khí hậu đặc biệt đã cho ra hương vị độc đáo không nơi nào sánh bằng.
Mỗi năm, người Dao chỉ được hái chè từ hai đến bốn vụ, trong đó vụ xuân là đượm nhất. Sau mùa đông giá rét, cây chè giữ ấm bằng lớp mốc tự nhiên trên thân, để rồi khi xuân về, mỗi búp chè lại hấp thụ tinh hoa đất trời, mang đến hương vị đậm đà.
Người Dao phải trèo lên cây để hái chè, búp chè được hái thủ công và xử lý cẩn thận. Sau khi hái, chè được sao ngay khi còn tươi để giữ trọn vẹn khí chất của đất trời. Quy trình sao chè đòi hỏi sự khéo léo: củi phải chọn loại tốt, lửa phải đượm vừa đủ để chè lên tuyết trắng mà không cháy. Công đoạn vò chè thường được đàn ông đảm nhiệm nhờ sức tay khỏe, giúp búp chè xoăn và dai.
Trà Shan tuyết trong văn hóa người Dao
Trà Shan tuyết không chỉ là một sản vật kinh tế, mà còn là linh hồn của người Dao. Nhiều gia đình ở Nà Thác coi rừng chè là biểu tượng cho sự thịnh vượng và phúc lộc. Những gốc chè cổ thụ lớn được truyền từ đời này sang đời khác, như một di sản quý báu của dòng họ.
Thưởng thức trà Shan tuyết cũng là một phần của nếp sống văn hóa. Vào mỗi buổi sáng, phụ nữ người Dao dậy sớm đun nước pha trà, hương thơm lan tỏa khắp gian nhà sàn. Trong những dịp đặc biệt, bên bếp lửa, các thế hệ trong gia đình quây quần bên chén trà, lời ca Páo Dung vang lên, kết nối con người với truyền thống ngàn đời.
Giá trị lịch sử và kinh tế
Trong những năm 1980, trà Shan tuyết từng trở thành "trà chốt" nguồn động viên tinh thần cho các chiến sĩ tại biên giới phía Bắc. Hương vị trà nơi đây đã gắn liền với ký ức của những người lính, trở thành biểu tượng của sự bền bỉ và đoàn kết.
Ngày nay, trà Shan tuyết là nguồn thu nhập quan trọng cho người dân Nà Thác, mang lại cuộc sống ổn định với thu nhập trung bình 5-6 triệu đồng/tháng. Bên cạnh đó, các dịch vụ homestay và du lịch văn hóa cũng được phát triển, thu hút du khách đến khám phá và trải nghiệm.
Thưởng trà Shan tuyết là thưởng cả hương vị của núi rừng và tinh thần của con người. Qua từng chén trà, người ta cảm nhận được không chỉ sự tinh túy của đất trời mà còn cả câu chuyện văn hóa, lịch sử và sự cần mẫn của đồng bào Dao. Trà Shan tuyết cổ thụ không chỉ là một thức uống, mà là cầu nối giữa con người và thiên nhiên, quá khứ và hiện tại, văn hóa và kinh tế.