Trà không chỉ là một thức uống, mà còn là một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa của người Hà Nội xưa. Với người Tràng An, thưởng trà đã trở thành một nghệ thuật, một thú vui tao nhã được gìn giữ qua bao thế hệ. Các hình thức hội trà, như uống trà thưởng hoa đầu năm, hội trà quanh chậu hoa quý hay trà ngũ hương, thể hiện sự tinh tế, thanh nhã của con người thủ đô trong những dịp đặc biệt. Mỗi loại trà, mỗi cách thức thưởng trà đều mang đậm dấu ấn của nền văn hóa lịch sử lâu đời.
Ảnh minh họa
Một trong những hình thức đặc trưng và mang đậm giá trị truyền thống là hội trà. Đây là dịp để các bậc tao nhân, văn nhân hội tụ lại cùng thưởng thức trà ngon và trò chuyện về thế sự. Những buổi hội trà thường diễn ra vào những dịp đặc biệt hoặc khi có loại trà ngon, được chuẩn bị kỹ càng từ trước. Trà ngon ở đây không chỉ đơn giản là loại trà có hương vị tuyệt vời, mà còn là sự kết hợp giữa các yếu tố tâm linh, lịch sử, và tình cảm giữa các thế hệ. Các bậc cao niên trong gia đình, trước mỗi dịp Tết, thường dành thời gian để chọn mua các loại hoa đào, cúc, mai trắng, thuỷ tiên từ các vườn trồng, cùng với những loại trà đặc biệt. Những ngày đầu xuân, gia đình quây quần quanh mâm trà, con cháu tôn kính cụ, dành thời gian để ngắm hoa, thưởng trà và lắng nghe lời dặn dò về cuộc sống, gia đình. Đây là hình thức uống trà không chỉ để thưởng thức hương vị trà, mà còn là dịp để tịnh tâm và trao truyền những giá trị văn hóa, tinh thần qua từng câu chuyện.
Một hình thức khác cũng rất đặc biệt trong văn hóa thưởng trà của người Hà Nội là uống trà thưởng hoa quý. Những bông hoa như quỳnh, trà, hay những loài hoa khác được chọn lựa cẩn thận, mang đến một không gian thưởng trà đầy thi vị. Hội trà quanh chậu hoa quý thường được tổ chức vào buổi tối, khi hoa đã bắt đầu nở rộ. Đây là dịp để những người cao tuổi tụ tập cùng nhau, vừa thưởng thức trà vừa đàm đạo về văn chương, thế sự. Trà trong những buổi hội này không chỉ là thức uống, mà là phương tiện để những thế hệ trước truyền đạt kiến thức, chia sẻ kinh nghiệm sống, cũng như dặn dò lớp con cháu.
Cuối cùng, hình thức đặc biệt nhất có lẽ là trà ngũ hương, một kiểu thưởng trà vô cùng tinh tế chỉ giới hạn cho 5 người tham gia. Mỗi khay trà ngũ hương đều được chuẩn bị rất tỉ mỉ, với 5 loại hoa đang độ đượm hương nhất: cúc, sói, nhài, sen, ngâu. Những bông hoa này được úp kín vào các chén trà, bưng khay đặt lên nồi nước sôi, để hơi nước giúp hương hoa thấm vào lòng chén. Mỗi người tham gia hội trà ngũ hương sẽ rót trà mạn ngon vào chén của mình và thử đoán xem trong chén trà có mùi hương của hoa nào. Sau mỗi lần thử, người chủ trà lại hoán đổi vị hương để mọi người đều được thưởng thức sự tinh tuý của mỗi loại hoa. Trà ngũ hương không chỉ là một thức uống, mà là một trò chơi của sự tinh tế và cảm nhận, đòi hỏi sự nhạy bén và am hiểu của người thưởng trà.
Với những hình thức hội trà như vậy, người Hà Nội xưa không chỉ tìm thấy sự thư giãn, mà còn tạo dựng không gian để giao lưu, chia sẻ, truyền đạt những giá trị văn hóa, tinh thần quý báu. Trà trở thành cầu nối giữa các thế hệ, giữa quá khứ và hiện tại, giữa những tâm hồn tao nhã với những câu chuyện đậm đà bản sắc dân tộc. Những hội trà xưa chính là minh chứng cho sự khéo léo, tinh tế và sự tôn trọng của người Hà Nội đối với nghệ thuật thưởng trà, một nghệ thuật trường tồn qua thời gian.