Trong văn hóa uống trà của người Việt, không ít người quan niệm rằng, “uống trà là uống cả trời đất trong đó”. Thật vậy, một chén trà không chỉ chứa hương vị của lá trà mà còn gói ghém tiết khí của bốn mùa. Người biết thưởng trà thường chọn trà theo mùa, vừa để tận hưởng hương vị đúng điệu, vừa để dưỡng sinh, chăm sóc sức khỏe. Bởi lẽ, cơ thể con người vốn nhạy cảm với sự thay đổi của thiên nhiên, và mỗi loại trà lại mang trong mình những đặc tính riêng phù hợp với từng thời điểm trong năm.
Mùa xuân: Thanh lọc cơ thể bằng trà xanh và trà hoa
Khi những chồi non hé nở, đất trời chuyển mình sau mùa đông, cơ thể con người cũng cần được “thanh lọc” để khởi động một chu kỳ mới. Trà xanh, đặc biệt là những búp non đầu mùa, giàu catechin và EGCG, giúp loại bỏ gốc tự do, cải thiện chức năng gan và tăng cường đề kháng. Một nghiên cứu từ Đại học Tokyo còn chỉ ra rằng, uống trà xanh hằng ngày giúp giảm nguy cơ cảm cúm mùa xuân tới 30%.
Ngoài ra, trà xanh kết hợp hoa nhài, hoa cúc hoặc hoa hồng cũng là lựa chọn tuyệt vời. Hương thơm tinh khiết của hoa giúp an thần, làm dịu căng thẳng, đồng thời cân bằng khí huyết. Một tách trà xanh pha nhẹ vào buổi sáng, thêm vài cánh hoa khô, sẽ đem đến cảm giác thanh khiết, như đang hít thở cả không khí trong lành của đất trời tháng Giêng.
Mùa hạ: Giải nhiệt với trà thảo mộc và trà trái cây
Mùa hè là giai đoạn cơ thể dễ mất nước, tăng tiết mồ hôi và cảm thấy mệt mỏi. Do đó, uống trà mùa này nên ưu tiên tính mát, thanh nhiệt và bổ sung vitamin.
Trà atiso, trà hoa cúc, trà lá sen từ lâu đã được coi là “người bạn” của mùa hạ. Nghiên cứu y học hiện đại khẳng định, atiso có tác dụng hỗ trợ chức năng gan, giảm cholesterol và bảo vệ tim mạch; trong khi hoa cúc giúp làm dịu hệ thần kinh, cải thiện giấc ngủ trong những đêm oi bức. Bên cạnh đó, trà lá sen còn được nhiều người ưa chuộng để kiểm soát cân nặng, vì giúp điều hòa lipid máu.
Xu hướng mới của giới trẻ là trà trái cây lạnh: ô long chanh sả, hồng trà dâu tằm, lục trà xoài... Không chỉ bắt mắt, giàu vitamin C, nhóm trà này còn chống oxy hóa, tăng sức đề kháng, và quan trọng nhất là mang đến cảm giác tươi mát, xua tan cơn khát nắng hè. Một ly trà chanh bạc hà mát lạnh có thể coi là “liều thuốc giải nhiệt” vừa ngon vừa bổ.
Mùa thu: Ấm dịu cùng trà ô long và trà thảo hương
Thu về, tiết trời trở nên hanh hao, dễ khiến cổ họng khô rát, cơ thể mệt mỏi. Đây là thời điểm lý tưởng để chọn những loại trà dưỡng ấm nhẹ, ngọt hậu và giàu khoáng chất.
Trà ô long, loại trà bán lên men, hội tụ tinh hoa giữa trà xanh và trà đen, với hương hoa thanh thoát, vị ngọt sâu lắng. Nhờ chứa nhiều polyphenol, trà ô long hỗ trợ chống oxy hóa, giảm nguy cơ tim mạch và kiểm soát cân nặng. Kết hợp ô long với quế, gừng, hay lê tươi còn giúp tăng sức đề kháng, phòng ngừa viêm họng trong tiết trời chớm lạnh.
Người Hà Nội có thú thưởng trà hoa cúc hoặc trà sen khi thu sang. Mỗi ngụm trà vừa ấm vừa dịu, như xoa dịu những cơn gió hanh hao, đồng thời nuôi dưỡng tâm trạng lãng mạn trong những chiều thu vàng nắng.
Mùa đông: Bồi bổ khí huyết với trà đen và trà gừng
Mùa đông lạnh giá khiến máu huyết lưu thông chậm hơn, cơ thể dễ bị cảm lạnh và rối loạn tiêu hóa do ăn nhiều thực phẩm giàu đạm. Những loại trà có tính ấm, dương khí sẽ trở thành “vị thuốc quý”.
Trà đen, với quá trình lên men hoàn toàn, chứa nhiều theaflavin và thearubigin, giúp cải thiện tuần hoàn máu, giảm cholesterol xấu và giữ ấm cơ thể. Một ấm trà đen nóng sau bữa ăn ngày đông không chỉ giúp tiêu hóa dễ dàng hơn, mà còn mang lại sự tỉnh táo trong những ngày trời âm u.
Thêm một vài lát gừng tươi vào trà sẽ nhân đôi lợi ích. Gừng chứa hoạt chất gingerol, có tác dụng kháng viêm, chống buồn nôn và tăng cường miễn dịch. Nhiều nghiên cứu y học đã chứng minh trà gừng ấm có thể giảm nguy cơ cảm cúm mùa lạnh. Một tách trà gừng mật ong vào buổi tối mùa đông không chỉ làm ấm cơ thể, mà còn đem lại giấc ngủ sâu và ngon hơn.
Uống trà theo mùa – Sự hòa hợp giữa tự nhiên và cơ thể
Không phải ngẫu nhiên mà y học cổ truyền luôn nhấn mạnh “thuận theo tự nhiên”. Mỗi mùa, cơ thể lại có những nhu cầu khác nhau, và trà với sự đa dạng về hương vị, tính chất trở thành giải pháp đơn giản nhưng hiệu quả để giữ cân bằng.
Khoa học hiện đại đã chứng minh rằng các hợp chất trong trà, từ catechin, flavonoid cho đến tinh dầu, đều tác động trực tiếp đến sức khỏe con người. Khi chọn đúng loại trà phù hợp với khí hậu và trạng thái sinh lý, chúng ta vừa được tận hưởng trọn vẹn hương vị, vừa phòng ngừa bệnh tật. Đó chính là sự kết hợp hài hòa giữa nghệ thuật thưởng thức và khoa học dưỡng sinh.
Uống trà đúng mùa không chỉ là thú vui tao nhã, mà còn là bí quyết chăm sóc sức khỏe một cách tự nhiên. Xuân thanh lọc, hạ giải nhiệt, thu ấm dịu, đông dưỡng khí huyết mỗi chén trà đều mang trong nó hơi thở của đất trời và sự chăm sóc tinh tế dành cho cơ thể.
Giữa nhịp sống hiện đại hối hả, việc ngồi xuống bên một tách trà đúng mùa chẳng khác nào một cách trở về với sự cân bằng nguyên sơ. Và khi biết uống trà thuận theo bốn mùa, mỗi ngày, ta không chỉ uống một thức uống, mà còn đang nuôi dưỡng thân – tâm – trí trong sự hài hòa với thiên nhiên.