Trà Shan tuyết từ lâu đã trở thành biểu tượng của núi rừng Tây Bắc, với hương vị chát dịu, ngọt hậu và lớp “tuyết trắng” phủ trên búp non độc đáo. Ở xã Văn Chấn, tỉnh Lào Cai, loại trà này không chỉ mang lại giá trị kinh tế mà còn là di sản văn hóa được gìn giữ qua nhiều thế hệ. Sau sáp nhập địa giới hành chính, Văn Chấn càng khẳng định vị thế khi có tới 13 sản phẩm chè Shan tuyết trong tổng số 22 sản phẩm OCOP, minh chứng cho vai trò chủ lực của cây chè trong phát triển nông nghiệp địa phương.
Văn Chấn tiếp tục bảo vệ, giữ gìn những cây chè cổ thụ quý.
Vẻ đẹp và giá trị đặc biệt của chè Shan tuyết
Chè Shan tuyết Suối Giàng, “báu vật” của xã Văn Chấn, mọc ở độ cao gần 1.400 m, nơi khí hậu quanh năm mát mẻ, sương mây bao phủ. Nhiều cây cổ thụ đã sống hàng trăm năm, vững chãi giữa đại ngàn, hấp thụ tinh hoa đất trời. Búp chè nơi đây dày dặn, phủ lớp lông tơ trắng bạc, khi pha cho nước xanh vàng óng ánh, vị chát đậm nhưng ngọt thanh kéo dài, hương thơm dìu dịu của núi rừng.
Hợp tác xã Suối Giàng là đơn vị tiên phong trong xây dựng chè Shan tuyết thành sản phẩm OCOP.
Không chỉ mang lại giá trị cảm quan, trà Shan tuyết còn giàu hợp chất polyphenol và catechin, những chất chống oxy hóa tự nhiên có lợi cho sức khỏe, phòng ngừa tim mạch, ung thư và hỗ trợ tiêu hóa. Đây chính là yếu tố khoa học giúp sản phẩm ngày càng được người tiêu dùng trong và ngoài nước ưa chuộng, trở thành niềm tự hào của người dân địa phương.
Từ sản phẩm thô đến thương hiệu OCOP
Trước kia, chè chủ yếu được bán thô, giá trị kinh tế chưa cao. Nhưng nhờ chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP), cùng sự hỗ trợ từ chính quyền, hợp tác xã và doanh nghiệp, chè Shan tuyết Suối Giàng đã từng bước xây dựng thương hiệu vững chắc.
Hiện xã Văn Chấn có 22 sản phẩm OCOP, trong đó 13 sản phẩm liên quan đến chè Shan tuyết, với 10 sản phẩm đạt chuẩn 4 sao và 3 sản phẩm đạt 3 sao. Những con số này không chỉ khẳng định chất lượng mà còn chứng minh định hướng phát triển bền vững của xã: không mở rộng diện tích ồ ạt, mà tập trung cải tạo, bảo tồn cây chè cổ thụ, đồng thời áp dụng tiêu chuẩn VietGAP, hữu cơ và GlobalGAP để nâng cao giá trị.
Khoa học và công nghệ – Đòn bẩy phát triển chè
Ứng dụng khoa học kỹ thuật là yếu tố quyết định để nâng tầm sản phẩm. Người dân Văn Chấn được tập huấn kỹ thuật thu hái “một tôm hai lá”, đảm bảo giữ nguyên hương vị tinh túy, đồng thời hạn chế sử dụng hóa chất trong canh tác.
Các hợp tác xã được khuyến khích đầu tư dây chuyền chế biến hiện đại, từ vò, sấy đến lên men, nhưng vẫn kết hợp phương pháp thủ công truyền thống. Cách làm này vừa giữ được hồn cốt trà Shan tuyết, vừa đáp ứng nhu cầu sản xuất lớn. Ngoài ra, xã Văn Chấn cũng xây dựng bộ tiêu chí chất lượng chung, hỗ trợ đăng ký nhãn hiệu tập thể, chỉ dẫn địa lý và truy xuất nguồn gốc QR code. Đây chính là nền tảng giúp chè Shan tuyết đủ sức cạnh tranh ở thị trường trong nước và quốc tế.
Hợp tác xã Suối Giàng: Điểm sáng tiên phong
Trong số các đơn vị đồng hành, Hợp tác xã chè Suối Giàng được xem là lá cờ đầu. Với sản phẩm Tuyết Sơn Trà, hợp tác xã đã kết hợp máy móc hiện đại cùng kinh nghiệm truyền thống để tạo ra những sản phẩm đạt tiêu chuẩn cao.
Nguyên liệu được thu hái thủ công, tuân thủ nghiêm ngặt quy trình “một tôm hai lá”. Toàn bộ quá trình sản xuất đều theo tiêu chuẩn VietGAP và hữu cơ, bao bì sang trọng, có mã QR truy xuất nguồn gốc. Nhờ đó, năm 2019, Tuyết Sơn Trà đã trở thành sản phẩm OCOP 4 sao đầu tiên của địa phương. Đến nay, sản phẩm này vẫn giữ vai trò quan trọng trong việc quảng bá thương hiệu trà Shan tuyết ra thị trường rộng lớn hơn.
Mở rộng thị trường và gắn với du lịch
Một bước tiến quan trọng khác là đa dạng hóa kênh tiêu thụ. Ngoài các chuỗi siêu thị, cửa hàng đặc sản, trà Shan tuyết Văn Chấn còn hiện diện trên sàn thương mại điện tử như Postmart, Voso, Shopee, Lazada. Người dân, hợp tác xã được tập huấn kỹ năng marketing số, bán hàng trực tuyến để tiếp cận khách hàng trẻ, hiện đại.
Bên cạnh đó, xã Văn Chấn chú trọng kết hợp trà với du lịch. Các tour trải nghiệm “Con đường trà Shan tuyết” đưa du khách đến tận nương chè cổ thụ, trực tiếp hái, chế biến và thưởng trà. Lễ hội trà thường niên cũng trở thành sự kiện văn hóa, kinh tế nổi bật, thu hút đông đảo du khách và góp phần quảng bá thương hiệu rộng rãi.
Tầm nhìn đến năm 2030
Với nền tảng hiện có, Văn Chấn đặt mục tiêu đến năm 2030 sẽ có ít nhất 12 sản phẩm chè Shan tuyết đạt chuẩn OCOP từ 4 đến 5 sao. Định hướng này tập trung vào chất lượng, giá trị gia tăng và sự gắn kết giữa nông nghiệp, thương mại và du lịch, thay vì chạy theo diện tích. Đây cũng chính là cách để chè Shan tuyết không chỉ đứng vững ở thị trường trong nước mà còn khẳng định thương hiệu ở tầm quốc tế.
Câu chuyện chè Shan tuyết Văn Chấn là minh chứng rõ nét cho việc một sản phẩm truyền thống có thể vươn xa nếu biết gìn giữ giá trị cốt lõi và áp dụng phương pháp phát triển hiện đại. Từ búp chè cổ thụ giữa đại ngàn, đến những sản phẩm OCOP đạt chuẩn 4 sao, trà Shan tuyết đang ngày càng khẳng định vị thế.
Với sự đồng lòng của chính quyền, hợp tác xã, doanh nghiệp và người dân, chè Shan tuyết không chỉ là cây trồng chủ lực, mà còn là niềm tự hào văn hóa của Văn Chấn, góp phần xây dựng nền nông nghiệp bền vững và lan tỏa thương hiệu trà Việt trên bản đồ thế giới.