Thực trạng: Những "nút thắt" cần tháo gỡ
Những năm gần đây, xuất khẩu nông sản Việt Nam liên tục gặt hái thành công vang dội. Kim ngạch xuất khẩu tăng trưởng ấn tượng, từ 41,2 tỷ USD năm 2020 lên đến đỉnh cao 53,22 tỷ USD năm 2022. Gạo thơm, cà phê đậm đà, trái cây nhiệt đới… đã trở thành những "đại sứ" thương hiệu Việt trên bản đồ nông sản thế giới.
Tuy nhiên, đằng sau những con số ấn tượng ấy vẫn còn đó những "nốt trầm" cần được giải quyết. Nông sản Việt Nam vẫn chủ yếu xuất khẩu ở dạng thô, chưa qua chế biến sâu, khiến giá trị kinh tế chưa tương xứng với tiềm năng.
- Chế biến sâu - "mắt xích" còn yếu: Khả năng chế biến nông sản của Việt Nam hiện chỉ đạt khoảng 8%, phần lớn nông sản vẫn được xuất khẩu ở dạng thô, giá trị thấp. Thiếu vắng những nhà máy chế biến hiện đại, công nghệ tiên tiến khiến nông sản Việt chưa thể vươn tới những thị trường cao cấp, đòi hỏi chất lượng và giá trị gia tăng cao.
- Manh mún, nhỏ lẻ - "điểm nghẽn" dai dẳng: Với hàng chục triệu mảnh ruộng, quy mô sản xuất nhỏ lẻ khiến việc áp dụng cơ giới hóa, công nghệ cao gặp nhiều khó khăn. Năng suất, chất lượng và khả năng cạnh tranh của nông sản Việt vì thế cũng bị ảnh hưởng.
- Thiếu vắng "ông lớn": Rủi ro thiên tai, dịch bệnh cùng với quy mô sản xuất manh mún khiến đầu tư vào nông nghiệp chưa thực sự hấp dẫn. Số lượng doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp còn quá ít ỏi so với tiềm năng, chưa đủ sức tạo nên những cú hích mạnh mẽ cho ngành.
Giải pháp: Bức phá nâng tầm
Để "cởi trói" cho nông sản Việt, cần có những giải pháp đồng bộ, quyết liệt trên nhiều mặt trận.
- Chuyển đổi cơ cấu, nâng cao hiệu quả: Khuyến khích chuyển đổi đất lúa kém hiệu quả sang các loại cây trồng, vật nuôi có giá trị kinh tế cao hơn. Đồng thời, tập trung phát triển các vùng chuyên canh quy mô lớn, ứng dụng công nghệ cao, tạo ra sản phẩm chất lượng đồng đều, đáp ứng nhu cầu thị trường.
- Khoa học công nghệ - "chìa khóa" đột phá: Đẩy mạnh nghiên cứu, ứng dụng công nghệ sinh học, công nghệ thông tin vào sản xuất nông nghiệp. Phát triển các giống cây trồng, vật nuôi mới có năng suất, chất lượng cao, thích ứng với biến đổi khí hậu. Ứng dụng rộng rãi công nghệ tưới tiêu tiết kiệm, tự động hóa trong sản xuất, bảo quản sau thu hoạch.
- Thu hút đầu tư, thúc đẩy chế biến sâu: Xây dựng chính sách ưu đãi hấp dẫn, thu hút các doanh nghiệp lớn đầu tư vào chế biến nông sản. Hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận công nghệ hiện đại, nâng cao năng lực quản trị, sản xuất sản phẩm chất lượng cao, đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế.
- Liên kết chuỗi, tạo sức mạnh tổng hợp: Thúc đẩy liên kết giữa nông dân, hợp tác xã, doanh nghiệp trong chuỗi giá trị nông sản. Xây dựng các mô hình hợp tác hiệu quả, đảm bảo lợi ích cho các bên tham gia, tạo ra sản phẩm có giá trị cao, cạnh tranh trên thị trường.
- Nâng cao chất lượng, xây dựng thương hiệu: Tập trung sản xuất nông sản sạch, an toàn, đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế. Đẩy mạnh truy xuất nguồn gốc, xây dựng thương hiệu cho nông sản Việt, tăng cường quảng bá, xúc tiến thương mại, mở rộng thị trường xuất khẩu.
Nâng cao giá trị nông sản là hành trình dài hơi, đòi hỏi sự kiên trì, nỗ lực của cả hệ thống chính trị, cộng đồng doanh nghiệp và người nông dân. Với những chính sách đột phá, tư duy đổi mới, sáng tạo, cùng sự chung tay góp sức của cả cộng đồng, chúng ta hoàn toàn có thể hiện thực hóa khát vọng đưa Việt Nam trở thành trung tâm chế biến nông sản đứng trong top 10 thế giới vào năm 2030.
Bảo An