Lào Cai là một tỉnh miền núi biên giới phía Bắc, nằm trên tuyến hành lang kinh tế Côn Minh – Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng. Với vị trí địa lí quan trọng, tỉnh Lào Cai đóng vai trò cầu nối giữa Việt Nam, các nước ASEAN và miền Tây Nam Trung Quốc. Cửa khẩu Quốc tế Lào Cai - Hà Khẩu là điểm thu hút đầu tư kinh doanh thương mại, dịch vụ, xuất nhập khẩu và du lịch. Hệ thống giao thông đường sắt, đường thủy và đường bộ hiện đại cùng với triển vọng có đường hàng không quốc tế trong tương lai tạo điều kiện thuận lợi cho việc Lào Cai tiếp cận, chuyển giao công nghệ sản xuất và xuất khẩu hàng hóa giữa Việt Nam - Trung Quốc cũng như các tỉnh lân cận. Điều này góp phần quan trọng vào tiêu thụ lượng nông sản lớn trong tỉnh Lào Cai và các tỉnh lân cận.
Điểm đặc biệt của Lào Cai là sự phát triển của cây chè Shan Tuyết. Tính đến thời điểm này, tỉnh có 7.832 ha diện tích trồng chè, trong đó có 75,6 ha chè Shan Tuyết tập trung và 756 cây chè Shan Tuyết mọc phân tán. Chè Shan cổ thụ chủ yếu được trồng ở các huyện Mường Khương, Bát Xát, Bắc Hà và Si Ma Cai. Đáng chú ý, tỉnh Lào Cai có quần thể 105 gốc chè Shan Tuyết tại xã Hoàng Thu Phố huyện Bắc Hà đã được công nhận là "Cây di sản Việt Nam." Ngoài ra, vùng chè Shan Tuyết xã Tả Thàng huyện Mường Khương đã được cấp mã số vùng trồng đảm bảo tiêu chuẩn xuất khẩu Châu Âu (EU).
Chè Shan cổ thụ có nhiều giá trị kinh tế, văn hóa và lịch sử. Về kinh tế, chè Shan cổ thụ có chất lượng cao, hương vị thơm ngon, có giá trị thương mại lớn. Về văn hóa, chè Shan cổ thụ là một nét văn hóa đặc trưng của đồng bào các dân tộc thiểu số vùng cao Lào Cai. Về lịch sử, chè Shan cổ thụ có tuổi đời hàng trăm năm, là minh chứng cho sự giao lưu văn hóa giữa các dân tộc ở Việt Nam và Trung Quốc.
Nhận thấy giá trị cao của cây chè Shan cổ thụ, trong những năm gần đây, các huyện ở Lào Cai đã tập trung vào công tác bảo tồn, gìn giữ và phát triển chè Shan cổ thụ thông qua nhiều biện pháp. Đầu tiên, xây dựng phương án bảo tồn, phát triển và gìn giữ vùng chè Shan cổ thụ, đặc biệt là kết hợp giữa bảo tồn, quản lý và khai thác du lịch trải nghiệm tại huyện Bắc Hà và Si Ma Cai. Hơn nữa, các huyện cũng đang áp dụng chứng nhận VietGAP và hữu cơ trong sản xuất chè. Điều này đã thu hút doanh nghiệp đầu tư sản xuất và tạo ra các sản phẩm chè đặc sản cao cấp, mang lại nguồn thu đáng kể cho đồng bào các dân tộc ít người của địa phương.
Mặc dù có nhiều giá trị, nhưng việc quản lý và phát triển tối đa giá trị của cây chè Shan cổ thụ còn đặt ra nhiều thách thức. Sản xuất chè vẫn chủ yếu theo phương pháp truyền thống và một số hộ nông dân chưa có kiến thức và kỹ năng cần thiết để áp dụng các phương pháp canh tác hiện đại. Hơn nữa, việc tiếp cận thị trường và xây dựng thương hiệu cũng là một vấn đề quan trọng. Do đó, để phát triển tiềm năng của cây chè Shan cổ thụ ở Lào Cai, cần có sự đầu tư vào nghiên cứu và ứng dụng công nghệ, đào tạo nông dân về các phương pháp canh tác hiện đại, nâng cao chất lượng sản phẩm và khai thác thị trường trong và ngoài nước.
Để bảo tồn và phát triển vùng chè Shan cổ thụ bền vững, ngành nông nghiệp tỉnh Lào Cai đã đề ra các định hướng sau:
- Giữ vững, ổn định các vùng chè Shan cổ thụ hiện nay và hướng đến bảo tồn, quy hoạch từng bước phát triển mở rộng diện tích để hình thành vùng chè Shan cổ thụ.
- Tổ chức sản xuất theo chứng nhận (VietGAP, hữu cơ) và phát triển nông nghiệp hữu cơ nói chung và phát triển cây chè Shan cổ thụ hữu cơ nói riêng.
- Thu hút các doanh nghiệp đầu tư xây dựng các cơ sở chế biến tạo ra các sản phẩm chất lượng cao, đáp ứng được nhu cầu của các thị trường khó tính.
- Chú trọng phát triển các vùng chè Shan cổ thụ thành các điểm du lịch sinh thái, du lịch trải nghiệm, du lịch văn hóa cộng đồng.
Nhìn chung, Lào Cai là một vùng đất có tiềm năng phát triển kinh tế đa dạng, đặc biệt là trong lĩnh vực trồng chè Shan cổ thụ và du lịch. Tuy còn nhiều thách thức, nhưng với sự đầu tư và phát triển công nghệ, đào tạo nguồn nhân lực và quảng bá thương hiệu, Lào Cai có thể khai thác và tối đa hóa tiềm năng của mình để góp phần phát triển kinh tế vùng và cải thiện đời sống của người dân địa phương.
Bảo An