Ở những miền đất lắm núi nhiều sông của xứ Thanh, có một thứ hương xanh dịu dàng, mộc mạc mà dai dẳng như chính tâm hồn người quê: đó là chè Sánh Lược. Không chỉ là một thức uống, chè Sánh Lược còn là một phần ký ức, một dấu ấn văn hóa đã âm thầm gắn bó với cuộc sống của bao thế hệ nơi đây.
Chè nơi đây sinh trưởng bền bỉ, lá nhỏ dày, xanh phớt vàng, búp chắc, thể hiện sức sống mãnh liệt trước khắc nghiệt của thiên nhiên.
Cây chè vốn dĩ là loài thực vật cổ xưa, từng mọc hoang trên các triền núi đá, nơi mây mù phủ kín quanh năm. Ở vùng Sánh Lược (huyện Thọ Xuân, Thanh Hóa ngày nay), cây chè dường như bén duyên một cách tình cờ với đất đồi khô cằn. Từ những giống chè hoang dã mọc lúp xúp trên núi đá, người dân đã đem cây xuống vùng đất thấp hơn, ươm trồng, chăm bón. Chè nơi đây sinh trưởng bền bỉ, lá nhỏ dày, xanh phớt vàng, búp chắc, thể hiện sức sống mãnh liệt trước khắc nghiệt của thiên nhiên.
Chè Sánh Lược có một đặc điểm không thể nhầm lẫn: màu nước xanh non pha chút ánh vàng nhẹ, hương thơm thanh mát, vị ngọt dịu lẫn chút chan chát đặc trưng. Nước chè nấu vừa độ, khi rót ra bát lớn hay cốc mộc, bốc lên những làn khói mỏng tang, vừa thổi phù phù vừa uống mới thấm hết cái tinh tế, mộc mạc trong từng giọt nước xanh. Người dân quê vẫn quen miêu tả sự đậm đà ấy bằng những từ ngữ rất dân dã: “đặc cặm tăm” đặc đến mức cắm tăm cũng đứng vững.
Rót nước ra bát to hay cốc lớn, khói thơm phức, làn khói mỏng tang bay là là mặt nước, uống nóng nóng, nhất là vừa thổi phù phù vừa uống như húp cả khói sương vào miệng. Uống chè xanh nhiều thành nghiện, một thú vui, phong vị làng quê.
Khác với các dòng chè đen hay chè ủ lên men phổ biến, chè Sánh Lược vẫn giữ nguyên nét thuần khiết nguyên thủy: chè tươi hoặc sao sơ, uống để cảm nhận trọn vẹn sự tự nhiên nhất. Bà con nơi đây tin rằng uống chè tươi không chỉ giải khát, mà còn làm mát gan, khỏe ruột, giữ cho lòng người sáng trong, bình thản giữa cuộc đời bộn bề. Chính vì thế, những phiên chợ quê quanh vùng như chợ Đầm, chợ Mía, chợ Thịnh Mỹ... lúc nào cũng phảng phất hương chè, như một lời mời gọi thầm lặng, gần gũi.
Thời gian trôi, diện tích chè ở Sánh Lược dần mai một. Những khu rừng chè hoang ngày nào giờ chỉ còn lại trong ký ức. Theo ông Nguyễn Văn Đức, Phó Chủ tịch UBND xã Thọ Lập, hiện nay xã đã quy hoạch 16ha đất để khôi phục giống chè quý này. Đó không chỉ là hành trình phục hồi một sản phẩm nông nghiệp mà còn là nỗ lực gìn giữ một phần linh hồn văn hóa địa phương nơi mỗi nắm lá chè, mỗi ngụm nước xanh đều gói trọn cả bầu trời thương nhớ xứ Thanh.
Chè Sánh Lược không chỉ là sản phẩm phục vụ nhu cầu thưởng thức. Nó là ký ức của những chiều hè oi ả, nơi các cụ già nhẩn nha bên ấm chè xanh thơm phức; là nét son trong phiên chợ quê, khi cô thôn nữ gói nắm chè tươi vào góc khăn mỏ quạ; là sự gắn kết bền chặt trong đời sống nông thôn, nơi chén chè mở đầu câu chuyện, se duyên bè bạn, nuôi dưỡng tình làng nghĩa xóm.
Trong làn khói mong manh bay là là mặt nước chè, có cả những thước phim lặng thầm về cuộc sống lam lũ mà tràn đầy tình người. Uống một ngụm chè Sánh Lược, không chỉ nếm vị chan chát ngọt ngào, mà còn thấy lòng mình dịu lại, thấm đẫm một niềm thương quê không thể gọi thành lời.
Hôm nay, khi xu hướng tìm về giá trị nguyên bản, tự nhiên đang ngày càng lên ngôi, chè Sánh Lược lại có cơ hội tỏa sáng. Đó là thứ hương vị không thể pha tạp, là lời nhắn nhủ nhẹ nhàng từ đất mẹ xứ Thanh, gửi gắm trong từng búp chè mộc mạc. Bởi vậy, ai đã từng một lần ngồi bên ấm chè Sánh Lược, hít hà hương thơm man mác giữa một chiều quê yên bình, sẽ hiểu vì sao hương xanh dịu dàng ấy lại gieo vào lòng người bao nỗi nhớ đến vậy.