Tổng Bí thư Tô Lâm phát biểu tại Hội nghị toàn quốc về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.
“Lối mở” phát triển kinh tế, xã hội
Phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đang là yếu tố quyết định phát triển của các quốc gia; là điều kiện tiên quyết, thời cơ tốt nhất để nước ta phát triển giàu mạnh, hùng cường trong kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của Dân tộc.
Tuy nhiên, thực tế ngành khoa học, công nghệ nói chung và nhà khoa học nói riêng vẫn còn nhiều khó khăn, vướng mắc. Thực trạng đãi ngộ với các nhà khoa học chưa cao, lương thấp, không có phụ cấp, các cơ sở công lập phải tự chủ chi thường xuyên mà vẫn bị hạn chế thu nhập tăng thêm, hoạt động chuyển giao công nghệ vướng mắc về cơ chế…
Tại Nghị quyết 20-NQ/TW ngày 1/12/2012 về phát triển khoa học, công nghệ phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế đã xác định “có chính sách trọng dụng đặc biệt đối với cán bộ khoa học và công nghệ đầu ngành; cán bộ khoa học và công nghệ được giao chủ trì nhiệm vụ quan trọng của quốc gia, cán bộ khoa học và công nghệ trẻ tài năng.
Chính phủ và các bộ liên quan cũng đã có hướng dẫn thi hành, song, thực tế chưa làm được, do vướng mắc lớn nhất là bị ràng buộc bởi quy định của nhiều luật khác nhau.
Từ thực trạng trên, tại Nghị quyết số 57 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia mới được ban hành, Bộ Chính trị đã xác định nhà khoa học ở vị trí trung tâm, then chốt, đi cùng với đó là những cơ chế, chính sách đãi ngộ xứng đáng.
Nghị quyết 57 khẳng định, việc phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là những động lực hàng đầu để cải cách lực lượng sản xuất, hoàn thiện các quan hệ sản xuất và nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước. Từ đó, phát triển bền vững kinh tế, xã hội và ngăn chặn nguy cơ tụt hậu của đất nước.
Cùng với đó, Nghị quyết cũng nêu rõ tầm quan trọng của việc xây dựng một thể chế và môi trường thuận lợi cho phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Trong đó, nhấn mạnh vai trò của cả hệ thống chính trị, doanh nghiệp và người dân trong việc tham gia vào các hoạt động này.
Mục tiêu cụ thể đến năm 2030 của Nghị quyết, Việt Nam đạt năng lực khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo ở mức tiên tiến, thuộc nhóm dẫn đầu trong nhiều lĩnh vực quan trọng. Kinh phí cho nghiên cứu và phát triển (R&D) đạt ít nhất 2% GDP, trong đó 60% từ nguồn xã hội và 3% ngân sách cho phát triển khoa học, công nghệ và chuyển đổi số.
Nghị quyết cũng nêu 7 nhóm nhiệm vụ, giải pháp, trong đó, nhấn mạnh nâng cao nhận thức, đột phá về đổi mới tư duy, xác định quyết tâm chính trị mạnh mẽ, quyết liệt lãnh đạo, chỉ đạo; phát triển, trọng dụng nhân lực chất lượng cao, nhân tài; thúc đẩy mạnh mẽ hoạt động khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong doanh nghiệp; tăng cường hợp tác quốc tế trong phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số... Qua đó, tạo xung lực mới, khí thế mới trong toàn xã hội…
Với định hướng chiến lược rõ ràng, Nghị quyết số 57 đặt khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo vào vị trí trung tâm của quá trình phát triển đất nước, góp phần thực hiện khát vọng đưa Việt Nam trở thành nước thu nhập cao…
Tổng Bí thư Tô Lâm, Trưởng Ban Chỉ đạo Trung ương về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia nhấn mạnh, phải coi khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là động lực chủ chốt nhằm đạt được mục tiêu trở thành nước công nghiệp hiện đại vào năm 2030 và nước phát triển, thu nhập cao vào năm 2045. Đây là "chìa khóa vàng", là yếu tố sống còn để vượt qua bẫy thu nhập trung bình và nguy cơ tụt hậu, đồng thời hiện thực hóa khát vọng hùng cường và thịnh vượng của dân tộc ta.
Tổng Bí thư đề xuất 8 nhiệm vụ trọng tâm để thực hiện Nghị quyết số 57 ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị gồm: thống nhất nhận thức và hành động; hoàn thiện thể chế, chính sách; sắp xếp lại bộ máy về khoa học công nghệ; ưu tiên bố trí ngân sách cho khoa học, công nghệ xứng tầm là quốc sách đột phá; phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao; tăng cường đầu tư cơ sở hạ tầng công nghệ, bao gồm công nghệ số; tập trung mũi nhọn vào các ngành có lợi thế và tiềm năng; đẩy mạnh hợp tác quốc tế, tận dụng tri thức quốc tế.
Tổng Bí thư khẳng định, cần coi đầu tư vào khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là chiến lược lâu dài. Tổng Bí thư kêu gọi toàn Đảng, toàn dân đoàn kết, sáng tạo, thực hiện thành công các nhiệm vụ, đưa Nghị quyết 57 nhanh chóng vào cuộc sống, xây dựng một Việt Nam hòa bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh.
Giải phóng nhiều nguồn lực quan trọng
Theo GS.TS Trần Tuấn Anh, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, việc Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 57 thể hiện tầm nhìn chiến lược của Đảng ta trong bối cảnh thế giới đang chuyển mình mạnh mẽ trước Cách mạng công nghiệp lần thứ tư.
Khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là đột phá quan trọng hàng đầu, là động lực chính để phát triển trong kỷ nguyên mới.
Nghị quyết số 57 tập trung vào việc giải phóng sức sáng tạo, sức lao động, giải phóng các nguồn lực khác nhau của xã hội để tập trung cho phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, đổi mới phương thức làm việc, tích lũy tư liệu sản xuất mới dựa trên dữ liệu, từ đó đưa Việt Nam nhanh chóng trở thành quốc gia có thu nhập cao, phát triển bền vững.
Có thể thấy, Nghị quyết số 57 như một mũi nhọn tập trung tháo gỡ những điểm nghẽn từ nhận thức chung đến thể chế, nhằm giải phóng sức sáng tạo, sức lao động, giải phóng nguồn lực đầu tư của toàn xã hội cho khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.
Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Bùi Thế Duy nhận định, Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị được đánh giá là một bước tiến lớn khi xác định rõ thực trạng, định hướng chỉ đạo cùng những yêu cầu cấp bách trong phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo. Điểm nổi bật được quan tâm là các chủ trương thúc đẩy hợp tác công tư về phát triển công nghệ chiến lược, tạo cơ chế chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu khoa học và bố trí nguồn lực, tạo đà cho khoa học công nghệ phát triển.
Mặc dù lĩnh vực khoa học và công nghệ Việt Nam có nhiều lợi thế như: nguồn nhân lực dồi dào trong các ngành kỹ thuật, công nghệ thông tin, có thị trường rộng lớn, có lợi thế về địa chính trị trong khu vực, nơi kết nối giao lưu, tạo thuận lợi cho phát triển...
Song, thách thức đặt ra trước mắt cũng rất lớn. Trước hết là việc đưa Nghị quyết đi vào cuộc sống. Thách thức thứ hai là về tốc độ, thời gian để triển khai Nghị quyết bởi trong bối cảnh thế giới cũng như lĩnh vực khoa học công nghệ phát triển nhanh chóng…
Thủ tướng Phạm Minh Chính khẳng định, Nghị quyết 57 là văn kiện có ý nghĩa chiến lược, đánh dấu bước chuyển mình quan trọng của đất nước trong lĩnh vực khoa học, công nghệ đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; là kim chỉ nam cho sự phát triển đất nước bền vững trong kỷ nguyên mới phát triển giàu mạnh, văn minh, thịnh vượng; tăng tốc, bứt phá, bắt kịp, tiến cùng các nước phát triển.
Nghị quyết đã xác định vai trò của khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo là điều kiện tiên quyết, động lực then chốt để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, nâng cao năng suất lao động và cải thiện năng lực cạnh tranh quốc gia.
Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh, việc tổ chức thực hiện có hiệu quả Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết 57 là một trong những những nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm giai đoạn 2025-2030, không dừng lại ở việc quán triệt, nhận thức mà còn phải thực hiện bằng những bước đi mạnh mẽ, đồng bộ, thống nhất với sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp, các ngành và toàn xã hội.
“Nghị quyết 57 nêu rõ, người dân và doanh nghiệp là trung tâm, là chủ thể, nguồn lực, động lực chính; nhà khoa học là nhân tố then chốt; Nhà nước giữ vai trò dẫn dắt, thúc đẩy, tạo điều kiện thuận lợi nhất cho phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia”, Thủ tướng nhấn mạnh.
Với sự quyết tâm của cả hệ thống chính trị, sự chỉ đạo quyết liệt, mạnh mẽ của Tổng Bí thư Tô Lâm, thời gian tới, khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia được kỳ vọng sẽ có những bước tiến mạnh mẽ; đưa đất nước phát triển bứt phá, giàu mạnh trong kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.
Nghị quyết 57 đặt mục tiêu đến năm 2030, tiềm lực, trình độ khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo của đất nước đạt mức tiên tiến ở nhiều lĩnh vực quan trọng, thuộc nhóm dẫn đầu trong các nước có thu nhập trung bình cao. Việt Nam thuộc nhóm 3 nước dẫn đầu Đông Nam Á, nhóm 50 nước đứng đầu thế giới về năng lực cạnh tranh số và chỉ số phát triển Chính phủ điện tử. Tối thiểu có 5 doanh nghiệp công nghệ số ngang tầm các nước tiên tiến.