Việt Nam, với bề dày truyền thống trồng chè và lợi thế về điều kiện khí hậu, có cơ hội lớn để tham gia sâu hơn vào thị trường cao cấp này. Hiện tại, diện tích trồng chè lớn tập trung ở các tỉnh Thái Nguyên, Hà Giang và Lâm Đồng, là nền tảng lý tưởng để phát triển chè hữu cơ, chè Shan tuyết và các sản phẩm chè đặc sản.
Tuy nhiên, nghịch lý đang tồn tại khi hơn 94% sản lượng chè xuất khẩu của Việt Nam thuộc phân khúc thấp, chưa qua chế biến sâu. Chỉ 6% sản phẩm chè nằm ở phân khúc cao cấp, cho thấy dư địa rất lớn cho sự chuyển đổi và nâng cấp chất lượng.
Thị trường nội địa: nền tảng để xây dựng vị thế
Ngoài thị trường quốc tế, thị trường nội địa cũng đang chứng kiến sự thay đổi tích cực về nhu cầu đối với chè cao cấp. Người tiêu dùng, đặc biệt tại các đô thị lớn như Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh, ngày càng quan tâm đến các sản phẩm chè có lợi cho sức khỏe như chè thảo mộc, chè túi lọc và chè giảm cân.
Dù mức tiêu thụ chè bình quân đầu người tại Việt Nam vẫn ở mức thấp (0,47 kg/năm), tiềm năng tăng trưởng là rất lớn nếu các doanh nghiệp biết khai thác tốt thương mại điện tử và tối ưu hóa chiến lược tiếp thị. Các sản phẩm chè cao cấp, kết hợp câu chuyện thương hiệu độc đáo và nền tảng số hóa, có thể tạo sức hút mạnh mẽ với người tiêu dùng hiện đại.
Đổi mới công nghệ: chìa khóa tăng trưởng
Một trong những điểm nghẽn lớn của ngành chè Việt Nam nằm ở công nghệ chế biến. Hiện chỉ có 20% cơ sở chế biến chè đáp ứng được tiêu chuẩn hiện đại, dẫn đến chất lượng sản phẩm và giá trị gia tăng còn hạn chế.
Đầu tư vào các dây chuyền sản xuất hiện đại như matcha, chè hòa tan, hoặc chiết xuất từ chè để ứng dụng trong mỹ phẩm và thực phẩm chức năng là hướng đi tiềm năng. Các sản phẩm có giá trị gia tăng cao không chỉ mở rộng thị trường mà còn gia tăng sức cạnh tranh của chè Việt trên sân chơi quốc tế.
Đáng chú ý, xuất khẩu chè xanh của Việt Nam đã tăng trưởng mạnh mẽ trong thời gian gần đây. Theo thống kê quý II/2024, sản lượng xuất khẩu chè xanh tăng 64,4% và giá trị tăng 61,8%, với thị trường Ba Lan là một điểm sáng. Đây là minh chứng cho tiềm năng phát triển của chè Việt nếu được đầu tư bài bản.
Xây dựng thương hiệu: câu chuyện chè Việt
Để định vị trên thị trường toàn cầu, các doanh nghiệp cần xây dựng câu chuyện thương hiệu độc đáo, gắn liền với giá trị truyền thống. Các sản phẩm đặc sản như chè Shan tuyết Hà Giang có thể trở thành biểu tượng, giúp chè Việt Nam không chỉ nổi bật về chất lượng mà còn về văn hóa và bản sắc.
Các doanh nghiệp cũng cần chú trọng đến khả năng truy xuất nguồn gốc và đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế như VietGAP, GlobalGAP để gia tăng niềm tin từ người tiêu dùng toàn cầu. Đồng thời, việc tận dụng các nền tảng thương mại điện tử và mạng xã hội để tiếp cận khách hàng cũng là yếu tố quan trọng trong chiến lược phát triển thương hiệu.
Sự phát triển bền vững của ngành chè Việt Nam không thể chỉ dựa vào nỗ lực của riêng các doanh nghiệp. Cần có sự phối hợp đồng bộ giữa doanh nghiệp, chính phủ và các tổ chức nghiên cứu để nâng cao năng lực cạnh tranh toàn diện. Các chương trình hỗ trợ đổi mới công nghệ, cải thiện quy trình canh tác và chế biến, cùng với chiến lược xúc tiến thương mại hiệu quả, sẽ là động lực quan trọng để chè Việt Nam vươn tầm quốc tế.
Xu hướng cao cấp hóa của thị trường chè toàn cầu là một cơ hội vàng để ngành chè Việt Nam khẳng định vị thế trên bản đồ thế giới. Với lợi thế tự nhiên và truyền thống lâu đời, Việt Nam có đầy đủ tiềm năng để chuyển mình mạnh mẽ. Tuy nhiên, để làm được điều đó, cần sự quyết tâm đổi mới từ phía doanh nghiệp, cùng sự hỗ trợ kịp thời từ Chính phủ và các bên liên quan. Ngành chè không chỉ đơn thuần là một ngành kinh tế, mà còn là biểu tượng văn hóa của Việt Nam. Việc nắm bắt xu hướng cao cấp hóa sẽ giúp chè Việt không chỉ nâng cao giá trị kinh tế mà còn khẳng định giá trị văn hóa trên trường quốc tế.