Cây chè không chỉ còn là một cây kinh tế chủ lực, mang lại nguồn thu nhập cho người dân, mà còn đang trở thành một biểu tượng văn hóa, một "điểm hẹn" đầy hấp dẫn và là trung tâm cho một mô hình phát triển mới, nơi nông nghiệp, văn hóa và du lịch được hòa quyện vào nhau một cách tinh tế. Đây là câu chuyện về một sự chuyển mình mạnh mẽ, về khát vọng đổi thay của những người nông dân đã gắn bó cả cuộc đời mình với cây chè.
Sự chuyển mình từ gốc rễ: Làn sóng nông nghiệp sạch và sự trỗi dậy của các hợp tác xã
Câu chuyện của nhiều hộ nông dân nơi đây là một minh chứng sống động cho sự thay đổi này. Trong quá khứ, bà con chủ yếu trồng chè theo kinh nghiệm được cha ông truyền lại, sản phẩm thu về phần lớn là búp tươi được bán với giá thấp, nên thu nhập cũng chẳng đáng là bao. Tuy nhiên, trong mấy năm gần đây, một làn sóng chuyển đổi sang mô hình làm chè theo hướng hữu cơ đã lan tỏa mạnh mẽ. Mặc dù quá trình này có phần vất vả hơn, đòi hỏi sự chăm sóc tỉ mỉ và tuân thủ các quy trình nghiêm ngặt, nhưng giá trị mà nó mang lại thì lại cao hơn rất nhiều. Một hộ gia đình, sau khi chuyển đổi, có thể thu về doanh thu cao hơn khoảng 30% so với việc trồng chè theo phương pháp truyền thống trước đây.
Sự thay đổi này không chỉ mang lại lợi ích về mặt kinh tế. Quan trọng hơn, nó mang đến một sự yên tâm lớn hơn cho chính những người sản xuất, bởi họ biết rằng sản phẩm mình làm ra là sản phẩm sạch, an toàn và hoàn toàn phù hợp với xu hướng tiêu dùng bền vững của thị trường hiện đại. Một điều thú vị là, những khách hàng tìm đến các vườn chè hữu cơ ngày nay không chỉ đơn thuần là để mua trà, mà họ còn rất tò mò, muốn được hỏi han về cách trồng, cách sao chè, và thậm chí có những người còn xin được ở lại để có thể trải nghiệm một ngày làm người hái chè.
Câu chuyện này chỉ là một lát cắt nhỏ nhưng lại phản ánh một cách sống động bức tranh chuyển mình của cả vùng chè La Bằng. Toàn xã hiện có hơn 1.079 héc ta chè đang trong giai đoạn kinh doanh, với năng suất bình quân đạt 13,8 tấn búp tươi mỗi héc ta mỗi năm. Một con số vô cùng đáng chú ý là, đã có đến 478,6 héc ta, chiếm tới 42% tổng diện tích, đã được chuyển đổi sang sản xuất theo các tiêu chuẩn an toàn như VietGAP và tiêu chuẩn hữu cơ. Những con số này cho thấy một sự thay đổi sâu sắc trong tư duy sản xuất của người nông dân: họ đang dần chuyển từ việc chỉ tập trung vào năng suất sang việc làm nông nghiệp sạch, hướng đến một thị trường bền vững hơn. Bên cạnh các hộ sản xuất cá thể, trên địa bàn xã còn có 16 hợp tác xã đang hoạt động, trong đó có 13 hợp tác xã chuyên về chè. Các hợp tác xã này đã trở thành những "cánh tay nối dài" quan trọng trong việc hỗ trợ tiêu thụ sản phẩm, tạo ra một sự liên kết chặt chẽ trong chuỗi giá trị, từ khâu trồng, chế biến đến khâu bán hàng. Nhờ vậy, sản phẩm chè La Bằng không còn bị bó hẹp trong một vài loại trà truyền thống, mà đã trở nên đa dạng hơn rất nhiều, với các sản phẩm mới như trà thảo mộc, trà túi lọc, và các loại trà sấy khô. Nhiều sản phẩm trong số này đã vinh dự đạt được chứng nhận OCOP 3 sao và 4 sao, góp phần nâng cao giá trị và thương hiệu của chè La Bằng trên thị trường.
Khi cây chè mở lối cho du lịch: Đánh thức tiềm năng từ vẻ đẹp của thiên nhiên và chiều sâu của văn hóa
La Bằng không chỉ được thiên nhiên ưu đãi cho một điều kiện thổ nhưỡng phù hợp với cây chè, mà còn sở hữu một khung cảnh thiên nhiên vô cùng tươi đẹp. Dòng suối Cửa Tử trong vắt len lỏi qua những triền đồi, con suối Kẹm róc rách chảy ngày đêm, và những đồi chè Cầu Đá xanh ngát quanh năm…, tất cả đã cùng nhau hòa quyện để tạo nên một bức tranh thiên nhiên đầy hấp dẫn. Đây cũng chính là một tiềm năng du lịch độc đáo mà ít có một vùng chè nào khác có được.
Nắm bắt được lợi thế này, trong những năm gần đây, nhiều hộ dân tại La Bằng đã bắt đầu kết hợp việc làm chè với việc phát triển các mô hình homestay, farmstay và du lịch trải nghiệm. Du khách khi đến đây không chỉ được thưởng ngoạn cảnh sắc, mà còn được trực tiếp tham gia vào các hoạt động như cùng người dân lên đồi hái chè, học cách sao chè thủ công, và thưởng thức những chén trà nóng hổi, thơm lừng ngay giữa không gian của vườn chè. Hoặc đơn giản hơn, họ có thể thả mình bên dòng suối mát lạnh, lắng nghe tiếng nước chảy và tiếng chim hót. Những trải nghiệm này mang đến cho du khách, đặc biệt là những người đến từ các thành phố lớn, một sự thấu hiểu sâu sắc về sự công phu, vất vả của những người làm trà, và cũng là để họ có thể yêu hơn, trân trọng hơn hương vị của từng búp chè xanh. Tuy nhiên, sự phát triển này vẫn còn ở mức độ khá khiêm tốn. Quy mô của các hộ làm du lịch vẫn còn nhỏ, các sản phẩm du lịch vẫn chưa thực sự đa dạng, và công tác quảng bá, xúc tiến vẫn còn chậm. La Bằng vẫn đang cần một bước đi bài bản và chuyên nghiệp hơn để có thể đưa cây chè gắn kết một cách chặt chẽ với du lịch cộng đồng.
Một tầm nhìn dài hạn và những bước đi chiến lược cho tương lai của "vàng xanh" La Bằng
Chính quyền địa phương nhận thức rất rõ rằng, cây chè chính là ngành kinh tế mũi nhọn, nhưng nếu chỉ dừng lại ở việc sản xuất và bán búp tươi thì sẽ rất khó có thể tạo ra được sự đột phá. Do đó, một kế hoạch phát triển dài hạn đã được xây dựng, với mục tiêu phải nâng cao chất lượng, đẩy mạnh khâu chế biến sâu, xây dựng thương hiệu và kết hợp một cách hài hòa với du lịch để có thể tạo ra những giá trị gia tăng lớn hơn.
Theo kế hoạch phát triển của xã, đến năm 2030, diện tích chè của toàn xã sẽ vẫn được giữ ổn định ở mức khoảng 1.135 héc ta. Song, nhờ vào việc thay thế các giống chè cũ bằng các giống mới có năng suất và chất lượng cao hơn, sản lượng búp tươi dự kiến sẽ đạt đến 16 nghìn tấn. La Bằng đang đặt ra những mục tiêu rất cụ thể: có 70% diện tích chè được chứng nhận VietGAP hoặc hữu cơ, 70% diện tích được cấp mã số vùng trồng, và tổng giá trị của ngành chè phải đạt trên 650 tỷ đồng. Đặc biệt, địa phương cũng kỳ vọng sẽ có ít nhất một sản phẩm đạt được chứng nhận OCOP 5 sao, và có từ ba sản phẩm trở lên đạt được chứng nhận OCOP 3-4 sao.
Để có thể hiện thực hóa những mục tiêu này, một nghị quyết chuyên đề về việc phát triển cây chè đã được ban hành, với năm nhóm giải pháp cụ thể: tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp ủy; hoàn thiện lại quy hoạch các vùng sản xuất và chuyển đổi giống; đẩy mạnh việc ứng dụng khoa học công nghệ; tăng cường các hoạt động xúc tiến thương mại; và huy động các nguồn lực để đầu tư vào hạ tầng. Song song với đó, xã cũng đang rất chú trọng vào việc đầu tư xây dựng hệ thống giao thông nội đồng, các công trình thủy lợi và các cơ sở chế biến hiện đại. Người dân cũng được khuyến khích tham gia các lớp tập huấn, áp dụng các công nghệ mới và gắn kết hoạt động sản xuất với việc bảo vệ môi trường sinh thái.
Con đường phía trước chắc chắn vẫn còn rất nhiều việc phải làm, nhưng niềm tin vào một tương lai tươi sáng hơn đã được khẳng định. Những búp chè xanh nơi chân núi Tam Đảo sẽ không chỉ tiếp tục mang lại một cuộc sống ấm no, đủ đầy cho người dân, mà còn đang dần trở thành một niềm tự hào, một "đại sứ văn hóa" đặc biệt, sẵn sàng để đưa thương hiệu chè La Bằng vươn xa hơn nữa trên bản đồ trà của Việt Nam và thế giới.
Bảo Anh