Những ai yêu thích trà Phổ Nhĩ hay các dòng trà lên men lâu năm có thể từng bắt gặp những đốm trắng xuất hiện trên bề mặt bánh trà. Không ít người lo lắng đây là dấu hiệu của nấm mốc, ảnh hưởng đến chất lượng và độ an toàn của trà. Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp, những đốm trắng này không phải là dấu hiệu hư hỏng mà là kết quả của quá trình lên men tự nhiên.
Các đốm trắng này thường xuất hiện do sự phát triển của vi khuẩn và nấm men có lợi, góp phần tạo nên hương vị đặc trưng của trà lên men. Chúng thường có dạng bột mịn hoặc vệt trắng bám trên lá trà, không có mùi hôi lạ. Đặc biệt, nếu trà được bảo quản trong điều kiện thích hợp, những đốm trắng này có thể giúp trà phát triển tầng hương vị sâu hơn theo thời gian.
Trà lên men, đặc biệt là Phổ Nhĩ, trải qua một quá trình biến đổi sinh học nhờ vào sự tham gia của vi sinh vật. Trong môi trường bảo quản phù hợp, các loại vi khuẩn và nấm men có lợi như Aspergillus niger, Rhizopus hay Penicillium phát triển trên bề mặt lá trà, tạo ra những đốm trắng hoặc lớp men mỏng. Những vi sinh vật này đóng vai trò quan trọng trong việc làm thay đổi thành phần hóa học của trà, giúp trà dịu hơn, giảm vị chát và tạo ra tầng hương vị phong phú hơn theo thời gian.
Quá trình lên men diễn ra mạnh mẽ hơn trong trà Phổ Nhĩ chín (shu puerh), khi lá trà được ủ trong môi trường ẩm để thúc đẩy hoạt động của vi sinh vật. Đối với trà Phổ Nhĩ sống (sheng puerh), lên men diễn ra chậm hơn và phụ thuộc vào điều kiện bảo quản tự nhiên. Nếu trà được lưu trữ trong môi trường có độ ẩm và thông gió phù hợp, sự phát triển của vi sinh vật sẽ giúp trà ngày càng "chín" hơn, mang lại hương vị tròn đầy và sâu lắng.
Mặc dù vi sinh vật có lợi giúp định hình chất lượng trà, nhưng nếu điều kiện bảo quản không được kiểm soát, vi khuẩn và nấm mốc có hại cũng có thể phát triển. Sự khác biệt giữa một bánh trà lên men tự nhiên tốt và một bánh trà bị mốc phụ thuộc vào việc kiểm soát độ ẩm, nhiệt độ và lưu thông không khí trong suốt quá trình bảo quản.
Không phải mọi đốm trắng trên bánh trà đều gây hại. Khi là kết quả của quá trình lên men tự nhiên, chúng góp phần tạo nên hương vị phong phú và giúp trà phát triển theo thời gian. Những bánh trà có đốm trắng lành tính thường không có mùi lạ, không làm thay đổi kết cấu lá trà, và khi pha, nước trà vẫn trong, không có dấu hiệu bất thường. Ngược lại, nếu đốm trắng đi kèm với vệt xanh, đen hoặc xám, có mùi mốc nồng hoặc khiến nước trà có vị lạ, đó có thể là dấu hiệu của nấm mốc có hại.
Sự khác biệt này đòi hỏi người dùng phải quan sát kỹ để phân biệt giữa quá trình lên men tự nhiên và dấu hiệu trà bị hỏng. Để phân biệt nấm men lành tính và nấm mốc gây hại, người dùng có thể quan sát và ngửi mùi bánh trà. Trà lên men tốt sẽ có hương thơm nhẹ nhàng, hơi ngọt hoặc mùi đất ấm, trong khi trà bị mốc thường có mùi hôi, ẩm hoặc chua khó chịu. Ngoài ra, khi pha trà, nếu thấy nước trà có màu đục bất thường hoặc vị chát gắt khó chịu, có thể bánh trà đã bị hư hỏng.
Để đảm bảo bánh trà lên men đúng cách và không bị hư hỏng, điều kiện bảo quản đóng vai trò quan trọng. Bánh trà nên được cất giữ ở nơi khô thoáng, tránh ánh nắng trực tiếp và không đặt gần thực phẩm có mùi mạnh. Độ ẩm lý tưởng để bảo quản trà Phổ Nhĩ dao động từ 60–70%, giúp duy trì môi trường lên men ổn định mà không làm trà bị mốc.
Ngoài ra, không nên bọc kín bánh trà trong túi nylon hoặc hộp kín hoàn toàn, vì điều này có thể làm hơi ẩm tích tụ, tạo điều kiện cho nấm mốc phát triển. Thay vào đó, nên bảo quản trong các hộp giấy, túi vải hoặc trên kệ gỗ thoáng khí để đảm bảo sự lưu thông không khí. Đối với những người sưu tầm trà lâu năm, kiểm tra bánh trà định kỳ là điều cần thiết để phát hiện sớm bất kỳ dấu hiệu bất thường nào.
Việc hiểu rõ về đốm trắng trên bánh trà và cách bảo quản phù hợp không chỉ giúp bảo vệ chất lượng trà mà còn góp phần nâng cao trải nghiệm thưởng thức. Khi được bảo quản đúng cách, trà lên men có thể trở thành một tài sản giá trị, càng để lâu hương vị càng sâu lắng, mang đến những trải nghiệm đầy tinh tế cho người yêu trà.
Thủy Linh