Sự trỗi dậy của tầng lớp trung lưu, nhu cầu tiêu dùng ngày càng tăng và sự gần gũi về địa lý là những yếu tố then chốt thu hút các nhà đầu tư Trung Quốc đến với Đông Nam Á. Tuy nhiên, đằng sau làn sóng này còn là những thách thức và cơ hội mà các doanh nghiệp cần phải đối mặt và nắm bắt.
Báo cáo của hãng tư vấn Momentum Works (Singapore) cho thấy sự cạnh tranh khốc liệt tại thị trường Trung Quốc đã buộc các công ty F&B phải tìm kiếm doanh thu mới ở nước ngoài, và Đông Nam Á trở thành điểm đến lý tưởng. Tính đến cuối năm 2024, hơn 60 thương hiệu F&B Trung Quốc đã có mặt tại ASEAN, vận hành hơn 6.100 cửa hàng. Con số này cho thấy sức hấp dẫn ngày càng tăng của thị trường F&B khu vực, nơi tầng lớp trung lưu đang phát triển mạnh mẽ.
Sự tăng trưởng này diễn ra với tốc độ chóng mặt: từ chỉ 200 cửa hàng vào năm 2021, con số này đã tăng vọt lên 1.800 vào năm 2022, đạt 5.000 vào năm 2023. Trong nửa đầu năm 2024, hơn nửa triệu nhà hàng ở Trung Quốc đã phải đóng cửa, tăng hơn 70% so với cùng kỳ năm trước, cho thấy áp lực cạnh tranh gay gắt đến mức nào.
Một yếu tố quan trọng khác là sự tương đồng về văn hóa ẩm thực giữa Trung Quốc và Đông Nam Á. “Ẩm thực truyền thống của Trung Quốc có mối liên hệ văn hóa và lịch sử với Đông Nam Á,” báo cáo của Momentum Works nhấn mạnh. Các món ăn như lẩu xào cay mala và lẩu nóng ngày càng được người tiêu dùng trẻ ở ASEAN ưa chuộng.
Các thương hiệu F&B Trung Quốc tập trung nhiều nhất ở Singapore và Malaysia, trong khi Việt Nam và Indonesia chiếm khoảng 2/3 tổng số cửa hàng của các thương hiệu này. Chiến lược phân khúc thị trường cũng được các doanh nghiệp áp dụng một cách rõ rệt. Các chuỗi đồ uống như Mixue, Chagee và Luckin Coffee tập trung vào phân khúc bình dân, tiếp cận đông đảo người tiêu dùng. Chẳng hạn, Mixue, nổi tiếng với trà sữa trân châu và kem, đã vận hành 40.000 cửa hàng tại Trung Quốc và 4.800 cửa hàng ở 11 thị trường khác, bao gồm Việt Nam, Indonesia, Malaysia và Thái Lan. Trong khi đó, các thương hiệu như Haidilao tập trung vào phân khúc cao cấp hơn với trải nghiệm lẩu chuyên nghiệp và dịch vụ chu đáo. Haidilao đã mở 121 nhà hàng ở 13 quốc gia bên ngoài Trung Quốc, trong đó có 73 địa điểm ở ASEAN.
Doanh thu F&B tiêu thụ ngoài nhà ở 6 thị trường lớn của ASEAN (Việt Nam, Indonesia, Thái Lan, Singapore, Malaysia và Philippines) ước tính đạt 132,9 tỉ đô la Mỹ vào năm 2024, vượt mức trước đại dịch Covid-19. Con số này tương đương khoảng 17% doanh thu ở thị trường Trung Quốc, cho thấy tiềm năng to lớn của thị trường Đông Nam Á.
Tuy nhiên, thị trường F&B của các nước ASEAN đang phát triển ở những mức độ khác nhau. Ví dụ, năm 2023, hơn 2/3 doanh thu dịch vụ thực phẩm ở Philippines đến từ các chuỗi nhà hàng và cửa hàng ăn uống, trong khi tại Việt Nam tỷ lệ này chỉ là 6,7%. Điều này cho thấy các thương hiệu F&B cần áp dụng các chiến lược địa phương hóa khác nhau để hoạt động hiệu quả trên khắp ASEAN.
Li Jianggan, người sáng lập kiêm CEO của Momentum Works, nhận định làn sóng đổ xô đến ASEAN của các thương hiệu F&B hàng đầu Trung Quốc sẽ cung cấp kiến thức và các thực hành, giúp củng cố hệ sinh thái F&B của khu vực. Điều này mang lại những lợi ích lâu dài cho người tiêu dùng cũng như các doanh nghiệp trong khu vực.
Sự xuất hiện của các thương hiệu Trung Quốc mang đến sự đa dạng về lựa chọn cho người tiêu dùng, đồng thời tạo ra áp lực cạnh tranh, thúc đẩy các doanh nghiệp địa phương nâng cao chất lượng dịch vụ và sản phẩm. Bên cạnh đó, các doanh nghiệp địa phương cũng có cơ hội học hỏi kinh nghiệm về quản lý chuỗi cung ứng, marketing và vận hành từ các đối thủ đến từ Trung Quốc.
Mặc dù tiềm năng là rất lớn, các doanh nghiệp F&B Trung Quốc cũng phải đối mặt với không ít thách thức khi mở rộng sang Đông Nam Á.
- Sự khác biệt về văn hóa và khẩu vị: Mặc dù có những điểm tương đồng, văn hóa ẩm thực ở mỗi quốc gia Đông Nam Á vẫn có những nét đặc trưng riêng. Các doanh nghiệp cần phải nghiên cứu kỹ lưỡng khẩu vị và văn hóa tiêu dùng địa phương để điều chỉnh thực đơn và chiến lược marketing cho phù hợp.
- Cạnh tranh với các thương hiệu địa phương và quốc tế: Thị trường F&B Đông Nam Á đã có sự hiện diện của nhiều thương hiệu địa phương và quốc tế mạnh. Các doanh nghiệp Trung Quốc cần phải có chiến lược cạnh tranh hiệu quả để chiếm lĩnh thị phần.
- Vấn đề về quản lý chuỗi cung ứng và logistics: Việc mở rộng hoạt động ra nhiều quốc gia đòi hỏi các doanh nghiệp phải xây dựng một hệ thống quản lý chuỗi cung ứng và logistics hiệu quả để đảm bảo chất lượng sản phẩm và dịch vụ.
- Thay đổi về chính sách và quy định: Mỗi quốc gia trong khu vực có những chính sách và quy định riêng về đầu tư và kinh doanh. Các doanh nghiệp cần phải tuân thủ các quy định này để hoạt động một cách hợp pháp.
Làn sóng F&B Trung Quốc "đổ bộ" Đông Nam Á là một xu hướng tất yếu trong bối cảnh thị trường hiện nay. Đây là cơ hội cho các doanh nghiệp Trung Quốc tìm kiếm tăng trưởng mới, đồng thời cũng là cơ hội cho các doanh nghiệp địa phương học hỏi và phát triển. Tuy nhiên, để thành công, các doanh nghiệp cần phải có chiến lược rõ ràng, am hiểu thị trường địa phương và sẵn sàng thích ứng với những thay đổi. Sự cạnh tranh sẽ ngày càng gay gắt, nhưng cũng chính là động lực để thị trường F&B Đông Nam Á ngày càng phát triển và đa dạng, mang lại lợi ích cho cả doanh nghiệp và người tiêu dùng.
Bảo An