Lào Cai, một vùng đất miền núi Tây Bắc, không chỉ nổi tiếng với những dãy núi hùng vĩ như Hoàng Liên Sơn và đỉnh Phan-xi-păng mà còn được biết đến là nơi sản sinh ra những búp chè Shan tuyết cổ thụ thơm ngon, quý giá. Với hơn 6.500 ha chè và hơn 8.000 hộ dân tham gia trồng chè, nơi đây không chỉ mang lại nguồn thu nhập ổn định mà còn góp phần gìn giữ giá trị văn hóa lâu đời của đồng bào các dân tộc thiểu số.
Huyện Mường Khương là một trong những địa phương có diện tích trồng chè lớn nhất tỉnh với hơn 4.000 ha. Những năm qua, diện tích chè tại đây liên tục được mở rộng từ các xã hạ huyện như Bản Xen, Lùng Vai đến các xã vùng cao như Cao Sơn, La Pan Tẩn, Tả Thàng. Nhờ sự liên kết sản xuất ổn định, người dân địa phương có thể yên tâm đầu tư, phát triển cây chè, giúp cải thiện thu nhập và tạo công ăn việc làm bền vững. Mỗi năm, người dân nơi đây thu về khoảng 250 tỷ đồng từ thu hái chè búp tươi, minh chứng rõ nét cho tiềm năng kinh tế của cây chè tại vùng đất này.
Vùng chè Mường Khương.
Ngoài những vùng chè công nghiệp, Lào Cai còn có vùng chè Shan tuyết cổ thụ phân bố chủ yếu tại các xã Hoàng Thu Phố, Tả Củ Tỷ, Bản Liền,… Trà Shan tuyết từ lâu đã trở thành niềm tự hào của người dân bản địa, được xem như một “báu vật” mà thiên nhiên ban tặng. Những cây chè hàng trăm năm tuổi, mọc trên độ cao từ 1.500m so với mực nước biển, hấp thụ tinh hoa đất trời để tạo ra những búp chè mang hương vị đặc trưng không nơi nào có được.
Hoàng Thu Phố, nơi có khí hậu quanh năm mát mẻ, những ngày mưa lạnh sương mù bao phủ tạo điều kiện lý tưởng cho chè Shan tuyết sinh trưởng. Hiện nay, khu vực này có khoảng 10 ha trà rừng cổ thụ với hàng nghìn cây chè có tuổi đời từ 200 – 300 năm. Những cây chè cao đến 15m, tán lá xòe rộng, thân cây phủ lớp rêu xanh đặc trưng của vùng chè cổ thụ lâu đời. Chè Shan tuyết Hoàng Thu Phố nổi tiếng với nước pha có màu xanh trong, vị đậm đà, ngọt hậu, là thức uống tinh túy của đồng bào nơi đây.
Cây chè Shan tuyết mọc trên núi cao.
Tả Củ Tỷ, một vùng chè cổ thụ thuộc huyện Bắc Hà, nằm giữa những cung đường ngoằn ngoèo hiểm trở. Với hơn 40 ha chè rừng, nơi đây là một trong những vùng chè quý hiếm được khai thác bằng phương pháp thủ công của người dân bản địa. Cây chè Shan tuyết ở Tả Củ Tỷ sinh trưởng trong điều kiện tự nhiên khắc nghiệt, trải qua nắng gió, mưa bão nhưng vẫn vững vàng bám trụ, hấp thụ tinh hoa của đất trời để tạo nên những búp chè thơm ngon, mang đến hương vị đặc biệt mà không nơi nào có được.
Người dân Tả Củ Tỷ thu hái chè.
Bản Liền, cách trung tâm huyện Bắc Hà khoảng 30 km, là địa phương tiên phong trong việc sản xuất chè Shan tuyết theo tiêu chuẩn hữu cơ quốc tế. Với hơn 500 ha chè, trong đó có 400 ha được công nhận đạt chuẩn hữu cơ, chè Bản Liền hiện đang xuất khẩu ổn định ra thị trường nước ngoài. Người dân nơi đây vẫn duy trì phương pháp thu hái chè truyền thống, chọn lựa từng búp non, thu hoạch khi sương còn đọng trên lá chè để đảm bảo hương vị thơm ngon nhất. Nhờ những quy trình sản xuất nghiêm ngặt, chè Shan tuyết Bản Liền ngày càng được đánh giá cao trên thị trường quốc tế.
Cây chè đã mang đến sinh kế cho bà con Bản Liền.
Tại thôn Sú Dí Phìn, xã Tả Thàng, chè Shan tuyết cổ thụ không chỉ là một loại cây trồng mà còn là một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa của người Mông. Với khoảng 15 ha chè cổ thụ, mỗi cây chè ở đây đều có tuổi đời hàng trăm năm, thân cây rêu phong, cao hàng chục mét, mọc cheo leo trên những sườn núi dốc. Người dân địa phương thường lựa chọn thời điểm sáng sớm, khi núi rừng còn chìm trong sương để thu hái chè, bởi theo quan niệm dân gian, đây là lúc chè hấp thụ đầy đủ tinh hoa của trời đất, tạo nên hương vị đậm đà, tinh tế.
Cây chè Shan tuyết cổ thụ Tả Thàng.
Chè Shan tuyết cổ thụ không chỉ là đặc sản quý giá của Lào Cai mà còn là niềm tự hào của người dân địa phương. Nhờ sự quan tâm của chính quyền và sự chung tay gìn giữ của đồng bào dân tộc thiểu số, cây chè Shan tuyết đang ngày càng phát triển mạnh mẽ, vươn xa ra thị trường trong nước và quốc tế. Với sự kết hợp giữa điều kiện tự nhiên ưu đãi, phương pháp canh tác truyền thống và định hướng sản xuất hữu cơ, tin rằng trong tương lai, vùng chè Shan tuyết Lào Cai sẽ tiếp tục khẳng định vị thế của mình, không chỉ là sản phẩm mang lại lợi ích kinh tế mà còn góp phần bảo tồn bản sắc văn hóa độc đáo của miền sơn cước.