Trong làn sóng toàn cầu hóa và chuyển dịch tiêu dùng hậu đại dịch, ngành chè Việt Nam một trong những ngành nông sản truyền thống lâu đời đang đứng trước ngã rẽ lớn. Khi thị trường quốc tế ngày càng đòi hỏi sản phẩm chất lượng cao, truy xuất được nguồn gốc và đáp ứng tiêu chuẩn xanh, bền vững, thì những sản phẩm xuất khẩu chè thô, giá rẻ không còn là con đường phát triển bền vững. Trong bối cảnh đó, matcha loại bột trà xanh nguyên chất giàu dinh dưỡng và tiềm năng chế biến sâu đang được nhìn nhận như một lối ra mới cho chè Việt, đặc biệt trong hành trình khẳng định vị thế trên bản đồ nông sản toàn cầu.
Cụ thể hóa dự án matcha tại Thái Nguyên, đẩy mạnh xanh hóa sản phẩm và khai thác nền tảng số để chinh phục giới trẻ, chè Việt đang tìm thấy lối đi bền vững trong kỷ nguyên tiêu dùng hiện đại. Ảnh minh họa
Matcha không chỉ là một ly trà
Không phải ngẫu nhiên mà matcha được gọi là siêu thực phẩm của thời đại. Được làm từ lá trà xanh non nhất, được canh tác và xử lý theo quy trình nghiêm ngặt, matcha chứa hàm lượng cao các hợp chất chống oxy hóa, đặc biệt là EGCG hoạt chất giúp ngăn ngừa lão hóa, tăng cường miễn dịch và giảm stress hiệu quả. Bên cạnh đó, matcha còn giàu chlorophyll, L-theanine và vitamin C những dưỡng chất không chỉ có lợi cho sức khỏe mà còn được ứng dụng rộng rãi trong ngành mỹ phẩm, thực phẩm chức năng và dược phẩm.
Đáng chú ý, matcha không phải là sản phẩm mới của thế giới, mà từng là một phần trong nghi thức trà đạo Nhật Bản nơi mỗi chén trà là một biểu tượng văn hóa thiền định và tôn trọng thiên nhiên. Giờ đây, matcha đã bước khỏi khuôn khổ truyền thống để trở thành nguyên liệu chủ lực trong hàng loạt sản phẩm hiện đại: từ sinh tố, bánh ngọt, sữa hạt đến mặt nạ dưỡng da cao cấp. Và điều quan trọng là, người tiêu dùng hiện đại không chỉ yêu thích hương vị, mà còn lựa chọn matcha như một phần của lối sống lành mạnh và tiêu dùng có trách nhiệm.
Việt Nam – Vùng đất tiềm năng cho matcha phát triển
Việt Nam là quốc gia có thế mạnh về chè với hơn 120.000 ha trồng chè trải dài từ trung du Bắc Bộ đến Tây Nguyên. Trong đó, Thái Nguyên thủ phủ chè của cả nước không chỉ nổi tiếng với trà xanh truyền thống mà còn sở hữu điều kiện tự nhiên lý tưởng để phát triển dòng matcha chất lượng cao: độ cao trung bình, khí hậu ôn hòa, đất đai màu mỡ và đặc biệt là thổ nhưỡng phù hợp cho giống trà Nhật Bản.
Tuy nhiên, việc làm ra matcha đúng chuẩn không hề dễ. Không chỉ cần chọn giống trà thích hợp, cây phải được trồng trong bóng râm khoảng 20 ngày trước thu hoạch để tăng cường diệp lục và amino axit. Lá non được hái bằng tay, hấp chín ngay sau khi thu hoạch, sấy khô và cuối cùng là nghiền mịn bằng cối đá granite công đoạn đòi hỏi công nghệ và sự tỉ mỉ tuyệt đối. Chính vì quy trình phức tạp này, trước đây, matcha Việt chưa được đánh giá cao trên thị trường thế giới. Thế nhưng, những năm gần đây, câu chuyện đã thay đổi.
Những bước chuyển mình đáng ghi nhận
Tại Thái Nguyên, hợp tác xã Thịnh An đã đầu tư bài bản để sản xuất matcha hữu cơ đạt tiêu chuẩn quốc tế. Những sản phẩm đầu tiên không chỉ được người tiêu dùng trong nước đón nhận mà còn mở ra kỳ vọng xuất khẩu, đặc biệt sau khi giành giải tại các cuộc thi chế biến trà cấp quốc gia và quốc tế. Bên cạnh đó, Công ty TNHH TM XNK Thái Minh đã tạo ra chuỗi giá trị từ nông dân đến nhà máy, đảm bảo truy xuất nguồn gốc và đáp ứng hệ thống tiêu chuẩn ISO 22000:2018, HACCP. Từ những đồi chè ở Tân Cương, các dòng trà xanh, trà thảo mộc và matcha Việt đã có mặt trên sàn thương mại điện tử quốc tế và được người tiêu dùng nước ngoài đánh giá tích cực.
Không chỉ có doanh nghiệp trong nước, tập đoàn quốc tế cũng bắt đầu chú ý đến tiềm năng matcha Việt. Ngày 14 tháng 7 năm 2025, Morinaga Nutritional Foods Việt Nam, thành viên tập đoàn sữa Morinaga Milk Nhật Bản công bố mong muốn hợp tác với Thái Nguyên để phát triển sản phẩm matcha cao cấp phục vụ ngành thực phẩm và đồ uống dinh dưỡng. Với nhà máy đặt ngay tại địa phương, Morinaga thể hiện rõ cam kết gắn bó lâu dài và đánh giá cao năng lực sản xuất của đối tác Việt.
Đây là bước ngoặt không chỉ mang ý nghĩa kinh tế, mà còn cho thấy matcha Việt đã bắt đầu chạm tới chuẩn quốc tế. Nó cũng phản ánh xu hướng “tiêu dùng xanh” đang thúc đẩy nông nghiệp Việt phải đổi mới từ gốc: từ tư duy sản xuất đến kỹ thuật, từ tiêu chuẩn chất lượng đến xây dựng thương hiệu.
Cơ hội tái định vị ngành chè Việt
Trong bối cảnh toàn cầu hướng về các sản phẩm có nguồn gốc rõ ràng, thân thiện với môi trường và tốt cho sức khỏe, matcha đang mở ra một hướng đi hoàn toàn mới cho chè Việt không chỉ dừng ở trà uống truyền thống mà còn tiến vào lĩnh vực thực phẩm chức năng, mỹ phẩm và chăm sóc sức khỏe. Đặc biệt, với thế hệ trẻ những người có nhận thức cao về tiêu dùng bền vững matcha là lựa chọn phản ánh giá trị sống: vừa thẩm mỹ, vừa nhân văn.
Tuy nhiên, để tận dụng cơ hội này, ngành chè Việt cần tiếp tục đầu tư vào công nghệ, tiêu chuẩn hóa quy trình canh tác, liên kết chặt chẽ giữa nông dân và doanh nghiệp, đồng thời xây dựng thương hiệu quốc gia cho matcha Việt. Chính quyền địa phương, như ở Thái Nguyên, cũng cần duy trì cam kết hỗ trợ hạ tầng, chính sách và xúc tiến thương mại nhằm đưa sản phẩm vươn xa hơn trên thị trường quốc tế.
Matcha không chỉ là bột trà xanh. Đó là một biểu tượng mới cho nông nghiệp xanh, cho chiến lược chế biến sâu và cho khát vọng vươn lên của nông sản Việt Nam. Trong hành trình chuyển đổi của ngành chè, matcha không phải lối đi dễ dàng, nhưng là con đường đáng đi bởi nó mang lại giá trị cao hơn cho người nông dân, chất lượng sống tốt hơn cho người tiêu dùng, và vị thế bền vững hơn cho nông sản Việt trên trường quốc tế.