Giữa những ngọn đồi trập trùng của huyện Mường Khương (Lào Cai), xã Lùng Vai hiện lên như một dải lụa xanh trải dài bất tận nơi cây chè không chỉ là một loài thực vật đặc hữu, mà còn là biểu tượng sinh kế, là hơi thở cuộc sống của gần 800 hộ dân nơi đây. Với gần 1.000 ha chè phủ khắp 14 thôn bản, Lùng Vai từ lâu đã được mệnh danh là “thủ phủ chè” của vùng biên viễn phía Bắc, nơi mà mỗi mùa thu hái không chỉ là một vụ mùa, mà còn là dịp bản làng cùng đồng vọng nhịp sống lao động bền bỉ giữa thiên nhiên.
Không chỉ là một sinh kế, mà là niềm hy vọng bền bỉ qua từng mùa vụ - cây chè đang góp phần thay đổi diện mạo vùng nông thôn, mang lại sức sống mới cho từng nếp nhà, từng bản làng ở Lùng Vai.
Cây chè, điểm tựa kinh tế và văn hóa
Cây chè bén rễ ở Lùng Vai từ năm 1973, và suốt hơn nửa thế kỷ qua, loại cây này vẫn giữ vững vai trò là cây trồng chủ lực, góp phần ổn định đời sống của người dân. Là xã vùng thấp, Lùng Vai được thiên nhiên ưu đãi khí hậu mát mẻ, độ cao vừa phải và thổ nhưỡng giàu dưỡng chất những điều kiện lý tưởng để cây chè phát triển xanh tốt quanh năm.
Những giống chè nổi tiếng như Kim Tuyên, Shan Tuyết hay Ô Long được trồng phổ biến tại đây, tạo nên vùng nguyên liệu tập trung chất lượng cao cho cả huyện Mường Khương. Đặc biệt, trong những năm gần đây, người dân không chỉ dừng lại ở việc canh tác truyền thống mà đã chuyển mình theo hướng sản xuất sạch, an toàn, đạt tiêu chuẩn để phục vụ chế biến và xuất khẩu. Nhờ đó, thương hiệu chè Mường Khương ngày càng khẳng định được chỗ đứng trên thị trường.
Bà con ở Lùng Vai cứ 40 ngày sẽ thu chè 1 lần, kéo dài từ vụ chè xuân cho đến tận tháng 10. Để đảm bảo hái chè đúng thời vụ, bà con trong thôn thường đổi công cho nhau.
Nhịp sống mùa chè, sự gắn kết và hy vọng
Những ngày này, trên các nương, đồi chè rộn rã tiếng nói, cười của những nông dân đang vào vụ thu hái chè. Từ tờ mờ sáng, từng tốp người đã rảo bước lên nương chè, tay nhanh thoăn thoắt hái những búp chè non mỡ màng còn đẫm sương. Mỗi cử chỉ, mỗi bước chân đều như hòa vào nhịp điệu quen thuộc của mùa vụ nơi cây chè không chỉ là một loại cây trồng, mà đã trở thành biểu tượng của niềm tin và sức sống bền bỉ nơi vùng cao.
Từ vụ xuân cho đến tận tháng Mười, cứ đều đặn 40 ngày một lần, những đồi chè lại vào mùa thu hái. Để kịp thời vụ, bà con các thôn bản thường đổi công cho nhau một nếp sinh hoạt đầy tình làng nghĩa xóm, được gìn giữ từ bao đời nay. Nhờ thời tiết thuận hòa, mưa nắng chan hòa đúng lúc, cây chè năm nay phát triển mạnh mẽ, búp lên xanh mướt, dày và mập minh chứng cho sự hào phóng của đất trời và công chăm bón cần mẫn của con người.
Chè được hái thủ công để giữ nguyên độ tươi và vị thanh thuần khi chế biến. Mỗi vụ chè không chỉ mang lại thu nhập mà còn là dịp để cộng đồng cùng hòa mình vào nhịp sống lao động tràn đầy sức sống giữa thiên nhiên hùng vĩ.
Giữa triền đồi trập trùng, trong tiếng cười nói râm ran lan qua từng lối nhỏ, không khó để nhận ra sự gắn bó cộng đồng một “gia sản” vô hình nhưng bền chặt, chẳng kém gì những bao chè đang đầy dần theo từng giờ lao động. Cây chè không chỉ kết nối con người với thiên nhiên, mà còn kết nối người với người, cùng nhau vun đắp cho một tương lai ổn định và bền vững hơn.
Điển hình như gia đình bà Trương Thị Mai ở thôn Lùng Vai một trong những hộ gắn bó lâu năm với nghề chè – hiện sở hữu ba nương chè xanh tốt. Mỗi vụ, bà thu được khoảng ba tấn chè tươi. Dù giá bán chỉ vào khoảng 6.000 đồng mỗi ký, nhưng nhờ sản lượng đều đặn và chi phí đầu tư không quá cao, nguồn thu từ chè vẫn đủ để gia đình bà trang trải cuộc sống, tích lũy và lo cho con cái học hành. Như bà Mai chia sẻ: “Cây chè là cái ăn, cái mặc, cái chữ của cả nhà tôi suốt mấy chục năm qua.”
Giữ gìn hương vị tự nhiên – Giữ gìn giá trị bền vững
Một điểm đặc biệt ở Lùng Vai là phần lớn chè được hái thủ công để giữ trọn độ tươi, vị thanh khi chế biến. Người hái chè thường làm việc từ sáng sớm, tay thoăn thoắt nhưng nhẹ nhàng, bởi chỉ cần mạnh tay một chút cũng có thể làm dập nát búp chè. Mỗi người trung bình hái được khoảng 3 bao chè mỗi ngày thành quả từ sự cần mẫn, tỉ mỉ và yêu nghề.
Sau khi hái, chè được nhanh chóng vận chuyển về các nhà máy để chế biến theo quy trình nghiêm ngặt, nhằm đảm bảo giữ được hương thơm đặc trưng và vị chát nhẹ thanh tao của chè vùng cao. Từ những búp chè xanh mướt giữa triền đồi, qua bàn tay người và công nghệ chế biến hiện đại, chè Lùng Vai đã vươn xa, không chỉ tiêu thụ trong nước mà còn mở rộng thị trường xuất khẩu.
Tương lai từ một mùa xanh
Điều làm nên sức sống lâu dài cho cây chè ở Lùng Vai không chỉ là những con số về sản lượng hay diện tích, mà còn là cách người dân gắn bó với nó như một phần máu thịt. Cây chè không chỉ góp phần xóa đói giảm nghèo, mà còn là cầu nối giữa quá khứ và hiện tại, giữa truyền thống và sự phát triển hiện đại.
Sự xuất hiện của các doanh nghiệp chế biến, thu mua ngay tại địa phương đã tạo ra chuỗi giá trị bền vững từ trồng trọt đến tiêu thụ. Không còn tình trạng "được mùa mất giá", nông dân giờ đây có thể yên tâm đầu tư mở rộng sản xuất, chăm sóc chè theo hướng bền vững và chuyên nghiệp hơn. Chè đã thực sự trở thành cây công nghiệp mũi nhọn của xã, giúp địa phương tiến gần hơn với mục tiêu xây dựng nông thôn mới.
Mỗi mùa chè về, Lùng Vai lại khoác lên mình một tấm áo xanh mướt, như minh chứng sống động cho một vùng đất biết cách làm nông bền vững, sống chan hòa với thiên nhiên và giữ gìn truyền thống. Trong tiếng cười nói rộn rã trên đồi, trong những búp chè căng tròn, có một niềm tin âm ỉ cháy rằng cây chè sẽ còn mãi là bạn đồng hành, là "người kể chuyện" về một Lùng Vai đang vươn mình mạnh mẽ giữa đại ngàn Tây Bắc.