Điều này đặt ra một bài toán cấp thiết, đòi hỏi các doanh nghiệp phải có những chiến lược đột phá trong việc nâng cao chất lượng chế biến sâu, đa dạng hóa sản phẩm và đặc biệt là xây dựng thương hiệu để có thể thực sự nâng tầm giá trị cho "vàng xanh" của đất nước.
Bức tranh xuất khẩu chè trong sáu tháng đầu năm: Những mảng màu đối lập và sự thay đổi ở các thị trường chính
Theo Bản tin Thị trường Nông – Lâm – Thủy sản do Cục Xuất nhập khẩu và Trung tâm Thông tin Công nghiệp và Thương mại thuộc Bộ Công Thương vừa phát hành, những con số thống kê từ Cục Hải quan Việt Nam đã phác họa một bức tranh không mấy sáng sủa cho ngành chè trong nửa đầu năm. Tính chung sáu tháng đầu năm 2025, Việt Nam đã xuất khẩu được 57.897 tấn chè, mang về kim ngạch trị giá 96,49 triệu đô la Mỹ. So với cùng kỳ năm ngoái, các con số này đã giảm 8,4% về lượng và giảm 8,9% về trị giá.
Phân tích sâu hơn vào các thị trường cụ thể cho thấy những mảng màu đối lập. Tại Pakistan, thị trường xuất khẩu chè đứng đầu của Việt Nam, đã có một tín hiệu tích cực khi lượng chè xuất khẩu sang thị trường này tăng 10,1% so với cùng kỳ năm trước. Tuy nhiên, ở các thị trường quan trọng kế tiếp như thị trường Đài Loan (Trung Quốc), Trung Quốc đại lục và Indonesia, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam lại đồng loạt giảm, với mức giảm dao động từ 5% đến 20% so với cùng kỳ năm 2024. Đáng chú ý, bên cạnh các thị trường truyền thống, các doanh nghiệp chè Việt Nam cũng đã ghi nhận sự tăng trưởng tại một số thị trường mới, dù tỷ trọng xuất khẩu còn thấp.
Các thị trường như Iraq, Ấn Độ, Saudi Arabia, và Kazakhstan đều cho thấy sự gia tăng trong việc nhập khẩu chè từ Việt Nam. Bản tin của Bộ Công Thương nhận định rằng, các doanh nghiệp đã có những bước đầu thành công trong việc thâm nhập vào một số thị trường mới tại châu Á, nhưng vẫn rất cần có một chiến lược bài bản hơn, đặc biệt là trong việc xây dựng thương hiệu riêng cho sản phẩm, để có thể tạo ra những đột phá thực sự về mặt giá trị.
"Cuộc chiến" thị phần tại Indonesia: Khi vị thế dẫn đầu đang bị lung lay bởi các đối thủ tăng trưởng thần tốc
Câu chuyện tại thị trường Indonesia là một ví dụ điển hình cho những thách thức cạnh tranh mà chè Việt Nam đang phải đối mặt. Bản tin cũng đã dẫn số liệu thống kê của Trung tâm Thương mại Quốc tế (ITC), cho thấy Việt Nam hiện vẫn là quốc gia cung cấp chè lớn nhất vào thị trường Indonesia. Trong bốn tháng đầu năm nay, lượng chè mà thị trường Indonesia nhập khẩu từ Việt Nam đã tăng 6% so với cùng kỳ. Tuy nhiên, vấn đề đáng lo ngại là tốc độ nhập khẩu từ các thị trường cạnh tranh khác lại đang tăng nhanh hơn rất nhiều. Cụ thể, lượng chè nhập khẩu từ Thái Lan đã tăng đến 51%, từ thị trường Trung Quốc tăng 76%, và từ Nhật Bản tăng 10,5%. Đặc biệt, lượng chè nhập khẩu từ Malaysia đã có một cú bứt phá ngoạn mục, tăng tới 45.395,8% về lượng và tăng 7.133,3% về trị giá so với cùng kỳ năm 2024. Sự tăng trưởng thần tốc của các đối thủ cạnh tranh này đã khiến cho thị phần của chè Việt Nam, dù vẫn là nước cung cấp hàng đầu, đã bị sụt giảm từ mức 82% trong bốn tháng đầu năm 2024 xuống chỉ còn 76,9% trong cùng kỳ năm nay.
Nghịch lý của chè Việt Nam: Chất lượng được đánh giá tốt nhưng giá bán chỉ bằng một nửa so với thế giới
Một trong những vấn đề cốt lõi và dai dẳng nhất của ngành chè Việt Nam chính là sự chênh lệch quá lớn giữa chất lượng sản phẩm và giá bán xuất khẩu. Bản tin của Bộ Công Thương đã nhấn mạnh rằng, hiện nay, chất lượng của sản phẩm chè Việt Nam không hề thua kém bất kỳ một quốc gia sản xuất chè nào trên thế giới. Chúng ta có những vùng nguyên liệu tốt, những giống chè quý và những người nông dân giàu kinh nghiệm. Tuy nhiên, một nghịch lý đáng buồn là giá chè của Việt Nam khi xuất khẩu sang thị trường Indonesia nói riêng và ra thị trường toàn cầu nói chung hiện mới chỉ bằng khoảng một nửa so với giá bình quân của các loại chè trên thế giới. Điều này cho thấy chè Việt Nam phần lớn vẫn đang được xuất khẩu dưới dạng nguyên liệu thô hoặc sơ chế, thiếu sự đầu tư vào chế biến sâu, đa dạng hóa sản phẩm và đặc biệt là chưa xây dựng được những thương hiệu đủ mạnh để có thể định giá sản phẩm ở mức cao hơn.
Để có thể giải quyết được bài toán về giá trị xuất khẩu, Bản tin của Bộ Công Thương đã đưa ra những khuyến nghị mang tính chiến lược cho các doanh nghiệp chè Việt Nam. Trước hết, các doanh nghiệp cần phải chú trọng hơn nữa vào việc nâng cao chất lượng sản phẩm một cách đồng đều, đầu tư mạnh mẽ hơn vào các công nghệ chế biến hiện đại để có thể đa dạng hóa các dòng sản phẩm, và quan trọng nhất là phải bắt đầu xây dựng thương hiệu một cách bài bản cho chè Việt Nam trên trường quốc tế.
Bản tin cũng nhận định về xu hướng tiêu dùng tại các thị trường tiềm năng như Indonesia. Nhu cầu đối với các loại đồ uống tiện lợi đang ngày càng tăng lên trong bối cảnh quá trình đô thị hóa diễn ra nhanh chóng tại quốc gia này. Dân số đô thị của Indonesia đã đạt 58,5% vào năm 2023, và lối sống bận rộn của người dân thành thị đang thúc đẩy mạnh mẽ nhu cầu đối với các sản phẩm hướng đến sự tiện lợi, ví dụ như các loại chè pha sẵn (Ready-to-drink - RTD). Thị trường bán lẻ đồ uống tại Indonesia cũng đang hỗ trợ rất tốt cho sự tăng trưởng của thị trường chè RTD, bởi sự tiện lợi đã trở thành một yếu tố thúc đẩy nhu cầu tiêu dùng chính đối với nhiều người dân Indonesia. Đây chính là một cơ hội lớn mà các doanh nghiệp chè Việt Nam có thể khai thác nếu biết cách phát triển những dòng sản phẩm phù hợp.
Bức tranh xuất khẩu chè của Việt Nam trong nửa đầu năm 2025 cho thấy một thực trạng đầy thách thức nhưng cũng không thiếu những cơ hội. Sự sụt giảm chung về sản lượng và giá trị, cùng với việc thị phần tại một số thị trường trọng điểm bị lung lay, đòi hỏi ngành chè phải có những thay đổi mang tính đột phá. Con đường để nâng cao giá trị xuất khẩu không chỉ nằm ở việc tăng sản lượng, mà quan trọng hơn, là phải thực hiện một cuộc cách mạng về tư duy, chuyển dịch từ việc chỉ bán nguyên liệu thô sang việc tạo ra những sản phẩm hoàn chỉnh, có giá trị gia tăng cao, mang thương hiệu Việt Nam. Việc đầu tư vào chất lượng, công nghệ chế biến, đa dạng hóa sản phẩm để đáp ứng các xu hướng tiêu dùng mới như đồ uống tiện lợi, và đặc biệt là xây dựng được những câu chuyện thương hiệu hấp dẫn, sẽ là chìa khóa để "vàng xanh" của Việt Nam có thể thực sự tỏa sáng và khẳng định được giá trị đích thực của mình trên thị trường toàn cầu.
Bảo An