Một trong những sự thay đổi mang tính nền tảng nhất chính là việc chuyển dịch từ mô hình kinh doanh "tận thu giá trị" (value extraction model) sang mô hình "kiến tạo giá trị" (value creation model). Giờ đây, thước đo thành công không còn chỉ nằm ở lợi nhuận trước mắt, mà là ở khả năng mang lại những giá trị bền vững và dài hạn cho chính doanh nghiệp, cho các cổ đông, cho người lao động và cho toàn xã hội. Ngành thực phẩm và đồ uống (F&B) Việt Nam, với vai trò là một trong những lĩnh vực kinh tế năng động nhất, cũng không nằm ngoài xu hướng này.
Tôn vinh những doanh nghiệp tiên phong kiến tạo giá trị đa chiều
Trong khuôn khổ của Chương trình Nghiên cứu toàn quốc về các Doanh nghiệp tạo giá trị hàng đầu Việt Nam, Viet Research, phối hợp cùng Báo Tài chính - Đầu tư (thuộc Bộ Tài chính), đã chính thức công bố danh sách "Top 10 Doanh nghiệp tạo giá trị hàng đầu Việt Nam 2025" trong ngành Thực phẩm - Đồ uống. Đây là những doanh nghiệp đang tiên phong trong việc tạo dựng những giá trị thiết thực cho nền kinh tế và xã hội, được thể hiện một cách toàn diện qua các tiêu chí như: quy mô và tốc độ tăng trưởng; lợi nhuận và sự đóng góp cho ngân sách nhà nước; việc xây dựng một môi trường làm việc tốt với các chính sách và phúc lợi vượt trội cho người lao động; và đặc biệt là những cam kết mạnh mẽ về các tiêu chuẩn ESG (Môi trường - Xã hội - Quản trị) cũng như nỗ lực đổi mới sáng tạo. Chương trình này nhằm mục đích tôn vinh những doanh nghiệp đang dẫn dắt quá trình kiến tạo giá trị đa chiều, qua đó góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh chung, thúc đẩy sự phát triển bền vững và khẳng định vị thế của Việt Nam trên bản đồ kinh tế toàn cầu.
Ngành F&B Việt Nam đang bước vào một giai đoạn tăng trưởng bứt phá, với doanh thu trong năm 2024 đạt gần 689 nghìn tỷ đồng, tăng 16,6% so với năm 2023, và được dự báo sẽ đạt quy mô 36,86 tỷ USD vào năm 2027. Động lực cho sự tăng trưởng này đến từ một sự thay đổi mạnh mẽ trong thói quen của người tiêu dùng: người Việt Nam đang sẵn sàng chi tiêu nhiều hơn cho các trải nghiệm ẩm thực, và ngày càng ưu tiên các sản phẩm lành mạnh, tiện lợi, gắn liền với một lối sống bền vững. Người tiêu dùng giờ đây không chỉ tìm kiếm một hương vị thơm ngon hay một mức giá hợp lý, mà họ còn mong đợi nhận được những giá trị cộng thêm về mặt dinh dưỡng, sự an toàn trong nguồn gốc sản phẩm và trách nhiệm xã hội của thương hiệu.
Chính những kỳ vọng ngày càng cao này đã trở thành một nền tảng, một động lực thúc đẩy các doanh nghiệp F&B phải không ngừng đổi mới, nâng cao chất lượng sản phẩm - dịch vụ và kiến tạo nên những giá trị bền vững cho khách hàng, cộng đồng và cả nền kinh tế. Một cuộc khảo sát được Viet Research thực hiện trong nhóm các doanh nghiệp F&B hàng đầu đã cho thấy, các doanh nghiệp này đang tích cực kiến tạo giá trị thông qua bốn trụ cột chính. Nổi bật nhất trong số đó chính là việc mang đến những sản phẩm và trải nghiệm ẩm thực lành mạnh, an toàn, góp phần trực tiếp vào việc bảo vệ sức khỏe và nâng cao chất lượng sống cho khách hàng.
Bốn trụ cột kiến tạo giá trị
Giá trị đầu tiên và quan trọng nhất chính là giá trị dành cho sức khỏe của khách hàng. Người tiêu dùng Việt Nam ngày càng hướng đến các sản phẩm lành mạnh, an toàn và có nguồn gốc rõ ràng, thúc đẩy các doanh nghiệp F&B phải chuyển mình mạnh mẽ theo xu hướng "ăn xanh – sống khỏe". Năm 2024, thị trường thực phẩm "healthy" tại Việt Nam đã đạt quy mô 1,2 tỷ USD và được dự kiến sẽ chạm mốc 3 tỷ USD vào năm 2033. Tiêu biểu cho xu hướng này là mô hình Vinamilk Green Farm, nơi áp dụng triệt để mô hình kinh tế tuần hoàn – xử lý chất thải thành biogas, tái sử dụng nước và 100% sử dụng điện mặt trời – giúp giảm phát thải, bảo vệ môi trường và mang đến một nguồn sữa sạch, an toàn cho người tiêu dùng.
Trụ cột thứ hai là giá trị dành cho môi trường và xã hội. Các doanh nghiệp F&B hàng đầu tại Việt Nam ngày càng chứng minh rằng việc phát triển bền vững chính là một động lực tăng trưởng dài hạn. Heineken Việt Nam đã xuất sắc hoàn thành mục tiêu cân bằng nước của năm 2030 ngay trong năm 2025, hoàn trả 690 triệu lít nước về cho thiên nhiên và góp phần cải thiện sinh kế cho cộng đồng. SABECO cũng đã đạt được mục tiêu 100% bao bì có thể tái chế, 40% năng lượng tái tạo và đang xây dựng một lộ trình rõ ràng để đạt Net Zero vào năm 2050. Cùng với đó, Vinamilk đã trao tặng 42 triệu hộp sữa cho 550.000 trẻ em có hoàn cảnh khó khăn, còn Masan Group cũng đã đầu tư hàng trăm tỷ đồng cho các hoạt động giáo dục, y tế và an sinh xã hội.
Trụ cột thứ ba, và cũng là một tài sản quý giá nhất, chính là giá trị dành cho người lao động. Trong ngành F&B, nơi mà chất lượng dịch vụ gắn liền một cách mật thiết với chất lượng của con người, các doanh nghiệp hàng đầu luôn coi nhân lực là tài sản quý giá nhất. TH True Milk, trong năm 2024, đã tổ chức đến 909 khóa đào tạo, với thời lượng trung bình là 33,4 giờ cho mỗi người mỗi năm, đồng thời rất chú trọng đến việc chăm lo sức khỏe thể chất và tinh thần cho nhân viên. Nhiều chuỗi F&B khác cũng đang tập trung xây dựng một môi trường làm việc thân thiện, với giờ làm việc linh hoạt, các chế độ phúc lợi tốt và một lộ trình thăng tiến rõ ràng.
Trụ cột cuối cùng chính là giá trị được tạo ra thông qua việc đổi mới và sáng tạo. Trong kỷ nguyên số, đổi mới sáng tạo là một nền tảng giúp cho các doanh nghiệp F&B có thể tăng cường hiệu quả vận hành và kiến tạo nên những trải nghiệm mới mẻ cho khách hàng. Việc chuyển đổi số với các ứng dụng như menu điện tử, QR order, ví điện tử và các hình thức thanh toán không tiền mặt đang giúp tối ưu hóa vận hành và nâng cao sự tiện ích. Cùng với đó, các mô hình kinh doanh mới như "bếp trên mây" (Cloud Kitchen), các mô hình lai giữa cà phê và nhà hàng, hay mô hình "từ nông trại đến bàn ăn" (farm-to-table) cũng đang định hình lại chuỗi cung ứng, giúp nó trở nên minh bạch hơn, xanh hơn và gần gũi hơn với khách hàng.
Thách thức về nguồn nhân lực và triển vọng tương lai của một ngành kinh tế tỷ đô
Mặc dù bức tranh chung của ngành F&B Việt Nam là rất rực rỡ với tốc độ tăng trưởng hai chữ số, nhưng đằng sau đó vẫn còn tồn tại nhiều "mảng xám" không thể bỏ qua. Báo cáo của Viet Research đã chỉ ra bảy thách thức chính, trong đó, vấn đề về sự thiếu hụt và biến động của nguồn nhân sự được xem là một "điểm nghẽn" lớn. Dù ngành F&B đang tạo ra việc làm cho khoảng 3 triệu lao động và có nhu cầu tuyển dụng tăng từ 8% đến 10% mỗi năm, nhưng các doanh nghiệp vẫn phải đối mặt với một "cơn đau đầu" kinh niên: tỷ lệ nghỉ việc cao, khó tuyển dụng được người giỏi và càng khó hơn để có thể giữ chân được nhân tài. Nếu các doanh nghiệp không có những chính sách để nâng cao phúc lợi và đầu tư vào việc đào tạo nghề một cách bài bản, vòng luẩn quẩn "năng suất thấp – lương thấp – nhảy việc cao" sẽ còn tiếp tục kéo dài.
Nhìn về giai đoạn 2025-2030, ngành F&B Việt Nam sẽ phải đối diện với cả cơ hội lẫn thách thức, nhưng triển vọng chung vẫn được đánh giá là rất tươi sáng, nhờ vào một thị trường nội địa rộng lớn, một cơ cấu dân số trẻ và sự hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng. Nghiên cứu của Viet Research cũng đã chỉ ra năm xu hướng chính sẽ định hình tương lai của ngành, bao gồm: người tiêu dùng tiếp tục ưu tiên sức khỏe, phát triển bền vững trở thành một yêu cầu bắt buộc, đổi mới và số hóa một cách toàn diện, nguồn nhân lực được nâng tầm, và cuối cùng là sự hợp tác, hội nhập sâu rộng.
Bức tranh của ngành F&B Việt Nam trong giai đoạn mới đang cho thấy một sự chuyển mình mạnh mẽ từ việc chỉ tập trung vào tăng trưởng ngắn hạn sang việc kiến tạo những giá trị dài hạn. Các doanh nghiệp ngày nay không còn đơn thuần chỉ "bán đồ ăn thức uống", mà họ đang gánh vác trên vai một sứ mệnh lớn hơn: kiến tạo giá trị vì sự phát triển bền vững của con người, của cộng đồng và của cả đất nước. Với một nội lực đang dần được củng cố và những định hướng phát triển đúng đắn, chúng ta hoàn toàn có quyền kỳ vọng vào một tương lai rực rỡ của ngành F&B Việt Nam – một nơi mà mỗi bữa ăn, mỗi thức uống không chỉ ngon miệng, mà còn chứa đựng cả niềm tự hào và những giá trị Việt Nam bền vững.