Tỉnh Thái Nguyên xác định chè là cây trồng chủ lực để nông dân phát triển kinh tế, làm giàu.
Với thổ nhưỡng phù hợp, khí hậu đặc thù, người dân giàu kinh nghiệm trồng và chế biến đã tạo nên thương hiệu chè Thái Nguyên, đặc biệt là vùng chè đặc sản Tân Cương (TP. Thái Nguyên) hay còn gọi là chè Thái, khi pha nước xanh, hương vị đặc trưng, đậm, ngọt hậu, được người tiêu dùng trong và ngoài nước biết đến. Từ khi tỉnh Thái Nguyên tổ chức Festival trà lần thứ nhất và vùng đặc sản chè Tân Cương được trao chứng nhận chỉ dẫn địa lý năm 2011 thì chè Thái Nguyên càng được sử dụng rộng rãi, góp phần thúc đẩy quan hệ sản xuất và lực lượng sản xuất phát triển nhằm nâng cao năng suất, chất lượng chè.
Tỉnh có vùng trồng chè tập trung, chế biến, đóng gói, tiêu thụ mang tính chất chuyên nghiệp tại các huyện Đại Từ, Đồng Hỷ, Phú Lương và TP.Thái Nguyên. Ở sườn đông dãy núi Tam Đảo, được thiên nhiên ưu đãi, chè là cây trồng chủ lực của huyện Đại Từ với hơn 6.300 ha, chiếm gần 25% diện tích chè của toàn tỉnh. Đến nay, trên địa bàn huyện xuất hiện nhiều mô hình liên kết sản xuất, tiêu thụ hiệu quả như hợp tác xã (HTX), tổ hợp tác sản xuất theo chuỗi cho nên năng suất, chất lượng chè nâng lên, bình quân mỗi héc-ta đạt doanh thu 400 đến 500 triệu đồng/năm, sản xuất chè cao cấp đạt gần một tỷ đồng/ha/năm, góp phần giảm tỷ lệ hộ nghèo xuống còn hơn 6%.
HTX chè La Bằng (xã La Bằng) sản xuất chè mang thương hiệu La Bằng, là mô hình liên kết sản xuất theo chuỗi, từ thống nhất sử dụng vật tư đầu vào, quy trình chăm sóc, thời gian thu hái, chế biến, đóng gói đến tiêu thụ cho nên được người tiêu dùng tín nhiệm, ưa chuộng.
Vùng chè đặc sản Tân Cương gồm sáu xã thuộc TP. Thái Nguyên với diện tích 1.600 ha được cấp chứng nhận chỉ dẫn địa lý, thu hút hàng triệu người tiêu dùng ưa chuộng từ nhiều năm qua. Ở vùng này, sản xuất chè đã đạt đến trình độ chuyên môn hóa khá cao với khoảng 50 HTX kiểu mới, cơ sở sản xuất chè có thương hiệu. HTX chè Hảo Đạt ở xã Tân Cương sản xuất chè theo quy trình khép kín, sử dụng thuốc bảo vệ thực vật sinh học và thảo mộc phun trừ sâu cho chè, khi thu hoạch không để tồn dư thuốc bảo vệ thực vật, tuân thủ thời điểm thu hái. HTX tiến hành thu mua chè nguyên liệu của các xã viên và nông dân trong vùng liên kết để chế biến với sản lượng mỗi năm khoảng 150 tấn chè thành phẩm, doanh thu khoảng 30 tỷ đồng.
Năng lực sản xuất và chế biến chè phát triển thể hiện rất rõ ở vùng chè đặc sản Tân Cương. Trước đây, những đồi chè thường không được tưới vì thế mỗi năm chỉ cho thu hái bảy, tám lứa/năm; công đoạn sao, vò, sấy chè chủ yếu dùng củi, tay với những công cụ thô sơ như chảo, vạc thì những năm gần đây chè được đầu tư hệ thống tưới xoay chiều, đủ độ ẩm, cho thu hái 10 đến 11 lứa/năm. Công cụ tự động hóa sử dụng ga, điện trong các khâu chế biến, đóng gói, giảm đến mức thấp nhất sức lao động, mẫu mã, chất lượng chè được nâng lên. Nhằm giảm chi phí đầu vào trong quá trình sản xuất chè, đến nay đã xuất hiện mô hình sản xuất chè với thiết bị và công nghệ hiện đại.
Tại vùng chè đặc sản Tân Cương, đến nay đã hình thành một số sản phẩm du lịch hấp dẫn. Không gian văn hóa trà Tân Cương - nơi tỉnh Thái Nguyên tổ chức Festival trà định kỳ hai năm một lần, là công trình được xây dựng tinh tế, mái ngói màu xanh của chè, uốn lượn mềm mại, bên trong trưng bày nhiều tư liệu, hình ảnh, công cụ chế biến, pha chè, thưởng trà, nhằm giới thiệu rõ hơn tới du khách các giá trị văn hóa vật thể, phi vật thể của chè.
Vùng chè đặc sản Tân Cương ngày càng thu hút nhiều khách du lịch.
Vào dịp cuối tuần, lễ, Tết, hàng nghìn du khách trong và ngoài nước đến đây tham quan, tìm hiểu nghề chè, thưởng trà. Du khách còn có dịp tỏa đi các ngả đường tham quan các đồi chè san sát như bát úp nối tiếp nhau trùng điệp của vùng trung du, những luống chè được trồng ngay ngắn thẳng hàng đẹp mắt trên sườn đồi, thấp thoáng là những căn biệt thự được xây lên, chủ yếu từ tiền bán chè. Bức tranh vùng đặc sản chè Tân Cương đang ngày càng hấp dẫn du khách đến tìm hiểu, trải nghiệm.
Ngoài yếu tố hấp dẫn là việc dùng máy có khả năng bay phun thuốc cho chè, cơ sở chè Thắng Hường còn sẵn sàng đón tiếp du khách đến tham quan nương chè của mình, mời vào nhà thưởng thức kẹo lạc và thưởng trà miễn phí, ra về du khách có thể mua chè uống, làm quà biếu.
Từ cơ sở chè Thắng Hường, theo đường bê-tông xuyên qua đồi chè xanh ngát, hồ nước mát lành đến cơ sở sản xuất chè Tiến Yên do anh Bùi Trọng Đại làm chủ, lúc nào cũng sẵn sàng đón tiếp du khách trải nghiệm thu hái, chế biến chè, phục vụ cơm nước và nghỉ ngay tại gia đình. Anh Đại xây dựng hệ thống đường bê-tông nhỏ lên đến gần 1.000m trong khu vực đồi chè của mình để du khách tham quan, chụp ảnh; đào ao tạo hồ nước, làm cầu, dựng lều trên hồ để du khách ngồi thưởng trà, ngắm cảnh; tổ chức cho du khách trải nghiệm vùng chè. Với những dịch vụ như vậy, dù chưa nhiều nhưng gia đình thu được phí, tiêu thụ chè ngay tại nhà.
Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Thái Nguyên chủ trương đầu tư ba mô hình du lịch sinh thái, trải nghiệm chè với diện tích 120ha gần Khu du lịch quốc gia hồ Núi Cốc, hạ tầng đồng bộ, thiết kế, trồng chè khoa học, chỉnh trang nương chè đẹp mắt, sản xuất chè theo hướng hữu cơ nhằm thúc đẩy phát triển du lịch. Đồng thời tuyên truyền, vận động nhiều gia đình ở các huyện Đồng Hỷ, Đại Từ và TP. Thái Nguyên cải tạo nương chè đẹp, đầu tư dịch vụ kèm theo để tạo điều kiện thuận lợi cho du khách. Tuy nhiên, trên địa bàn tỉnh, làm được như các cơ sở chè Thắng Hường, Tiến Yên là chưa nhiều.
Đến nay, nhiều vùng sản xuất chè tập trung ở Thái Nguyên, trong đó có vùng chè đặc sản Tân Cương sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP, từng bước sản xuất theo hướng hữu cơ.
* Bài viết tuyên truyền thực hiện Nghị quyết số 84/NQ-CP ngày 29/5/2020 của Chính phủ.
Sơn Thủy