Trải qua hàng trăm năm hình thành và phát triển, cây chè tại đây không chỉ đơn thuần là một loài thực vật mang lại sinh kế cho hàng vạn hộ dân, mà đã trở thành định danh, là biểu tượng văn hóa thấm đẫm trong từng nếp nghĩ, cách sống của người dân địa phương. Hơn thế nữa, trà Thái Nguyên đã, đang và sẽ luôn gắn bó sâu sắc, trở thành một phần không thể tách rời trong tâm hồn và văn hóa của con người Việt Nam trên khắp mọi miền tổ quốc.
Tinh hoa đất trời hội tụ trong chén trà "quốc dân"
Sau khi tỉnh Thái Nguyên được hợp nhất, không gian và giá trị của ngành trà đã có những bước mở rộng mạnh mẽ cả về quy mô lẫn chiều sâu. Bản đồ trà Thái Nguyên giờ đây rực rỡ với sự hiện diện của những vùng nguyên liệu trứ danh như Tân Cương, La Bằng, Trại Cài, Khe Cốc cho đến Bằng Phúc. Những cái tên này đã cùng nhau kiến tạo nên thương hiệu "ngũ đại danh trà" lẫy lừng, nơi mỗi búp chè được hái xuống đều là sự kết tinh kỳ diệu giữa điều kiện thổ nhưỡng khí hậu đặc trưng, kỹ thuật chế biến thủ công tinh tế, tri thức dân gian được trao truyền qua nhiều thế hệ và tâm huyết cháy bỏng của những người làm trà. Chính sự cộng hưởng hài hòa giữa "thiên thời, địa lợi, nhân hòa" ấy đã tạo nên hương vị cốm non nồng nàn, vị chát dịu hậu ngọt sâu lắng – một bản sắc riêng có, độc bản và không thể trộn lẫn của trà Thái Nguyên.
Giữa dòng chảy đa dạng và phong phú của văn hóa trà thế giới, nếu như mỗi quốc gia đều sở hữu những không gian trà đạo mang nghi thức cầu kỳ riêng biệt, thì trà Thái Nguyên – đại diện tiêu biểu cho trà Việt Nam – lại chọn cho mình một lối đi riêng. Có thể gọi đây là loại "trà quốc dân" bởi vẻ đẹp mộc mạc, dung dị và chân thành của nó. Chén trà Thái Nguyên không xa cách mà vô cùng gần gũi, gắn bó mật thiết với mọi hoạt động của đời sống, từ những buổi lao động thường nhật trên đồng ruộng cho đến những sinh hoạt cộng đồng sôi nổi hay các dịp lễ tết quan trọng. Như một lẽ tự nhiên, hương vị trà đã lắng sâu vào tâm thức của mỗi người và mỗi gia đình Việt, trở thành một người bạn tri kỷ chia sẻ mọi buồn vui.
Điểm đặc sắc làm nên hồn cốt của trà Thái Nguyên không nằm ở sự câu nệ về nghi lễ pha chế phức tạp, mà nằm ở chính chất lượng tự nhiên tuyệt hảo, chiều sâu văn hóa và những giá trị nhân văn mà nó chuyên chở. Trà hiện diện trong mọi không gian đời sống, từ việc tiếp khách phương xa, những phút giây quây quần bên gia đình, trong các nghi lễ thờ cúng tổ tiên cho đến những cuộc giao tiếp ngoài cộng đồng. Chén trà nóng hổi trở thành cầu nối vô hình nhưng bền chặt, gắn kết con người với con người, là biểu trưng cho lòng hiếu khách, sự chân tình và lối sống giản dị mà sâu sắc của người Việt Nam. Nó tựa như một dòng sông văn hóa âm thầm chảy mãi, tưới mát và nuôi dưỡng tâm hồn của mỗi người dân đất Việt qua bao thăng trầm lịch sử. Đặc biệt, theo tri thức y học dân gian, trà Thái Nguyên còn được xem là một phương thuốc quý với tác dụng thanh lọc cơ thể, mang lại giá trị dưỡng sinh và chứa đựng nhiều triết lý sống an nhiên, giúp con người hướng thiện và sống đẹp hơn.
Cầu nối văn hóa và hội nhập quốc tế từ Lễ hội danh trà
Trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay, văn hóa trà Việt Nam đã vinh dự được UNESCO giới thiệu như một "di sản sống", một biểu tượng sinh động phản ánh mối quan hệ hài hòa, tôn trọng giữa con người và thiên nhiên. Tổ chức này khẳng định rằng di sản không phải là những gì đã chết cần được bảo tàng hóa, mà là chất liệu quý giá để kiến tạo tương lai. Thông qua di sản, con người có thể kể những câu chuyện về bản sắc dân tộc, về sự kết nối và đối thoại bình đẳng giữa các nền văn hóa, tất cả vì mục tiêu phát triển bền vững.
Thấm nhuần tinh thần đó, Lễ hội "Thái Nguyên - Hương sắc danh trà" được tổ chức không chỉ dừng lại ở mục đích giới thiệu, quảng bá sản phẩm trà đặc sắc đến bạn bè trong và ngoài nước. Xa hơn thế, sự kiện này được kỳ vọng sẽ thực sự trở thành chiếc cầu nối vững chắc, thắt chặt các mối quan hệ hợp tác quốc tế, tạo ra không gian gặp gỡ cho các nhà sản xuất, nhà phân phối và tiêu thụ. Đây là cơ hội vàng để mở ra các hợp tác kinh doanh chiến lược, giúp trà Việt từng bước tham gia sâu rộng hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu.
Lễ hội được thiết kế như một hành trình khám phá đầy thú vị với ba điểm cầu chính là Quảng trường Võ Nguyên Giáp, xã Tân Cương và xã La Bằng. Du khách khi đến đây sẽ được đắm mình vào những vùng trà xanh ngát trải dài tít tắp, được trực tiếp trải nghiệm quy trình từ trồng, hái, sao, chế biến cho đến thưởng trà. Những cuộc gặp gỡ với các nghệ nhân trà lão luyện, thưởng thức các màn trình diễn của các đoàn nghệ thuật và giao lưu với các đoàn trà đạo quốc tế sẽ giúp du khách cảm nhận trọn vẹn chiều sâu văn hóa, tinh thần và những triết lý nhân sinh được tiền nhân gửi gắm trong từng chén trà Việt.
Khát vọng đưa "Văn hóa Trà Việt" thành di sản nhân loại
Lễ hội trà năm nay mang một ý nghĩa lịch sử đặc biệt, đánh dấu bước khởi đầu quan trọng trong lộ trình chuẩn bị hồ sơ "Văn hóa Trà Việt" để trình UNESCO ghi danh vào Danh sách Thực hành tốt về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể theo Công ước 2003. Động thái này không chỉ là nỗ lực nhằm khẳng định và tôn vinh bản sắc văn hóa trà Việt Nam trên trường quốc tế, mà còn là cơ hội tuyệt vời để quảng bá hình ảnh đất nước, con người Việt Nam nói chung và Thái Nguyên nói riêng. Chiến lược này gắn kết chặt chẽ giữa việc bảo tồn di sản với phát triển du lịch, ẩm thực và nền kinh tế sáng tạo, tạo ra giá trị kép cho cộng đồng.
Thái Nguyên có quyền tự hào khi di sản tri thức trồng và chế biến chè Tân Cương đã được chính thức ghi danh là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia vào năm 2023. Đây chính là nền tảng pháp lý và khoa học vững chắc cho quá trình xây dựng hồ sơ ở tầm quốc tế. Song hành cùng nỗ lực của chính quyền là sự đồng hành đầy trách nhiệm của các nhà khoa học, các nghệ nhân và đặc biệt là cộng đồng người trồng chè – những chủ thể sống đang ngày đêm gìn giữ di sản. Sự hỗ trợ tích cực từ phía cộng đồng doanh nghiệp cũng đóng vai trò then chốt trong việc chuẩn bị hồ sơ một cách bài bản, khoa học và đảm bảo tính bền vững.
Hành trình đưa văn hóa trà Việt Nam trở thành di sản thế giới là một con đường dài và đầy thách thức, chỉ có thể thành công khi có sự phối hợp nhịp nhàng, chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý nhà nước, giới chuyên gia và quan trọng nhất là sự tham gia chủ động, nhiệt huyết của người dân địa phương. Chính họ là những người đang trực tiếp thực hành, gìn giữ và truyền trao ngọn lửa đam mê trà qua nhiều thế hệ. Với tinh thần "Lan tỏa giá trị - Kết nối tinh hoa - Phát triển bền vững", tỉnh Thái Nguyên mong muốn tiếp tục nhận được sự quan tâm hỗ trợ từ Chính phủ, các bộ ngành Trung ương, sự đồng hành của UNESCO và các tổ chức quốc tế, cùng sự chung tay của các vùng trồng chè trên cả nước. Tất cả cùng hướng tới mục tiêu bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa trà, xây dựng thương hiệu trà Việt Nam ngày càng uy tín, vững mạnh trên thị trường khu vực và thế giới, để hương sắc trà Việt mãi lan tỏa và trường tồn cùng thời gian.
Bảo An