Trà sữa bắt đầu du nhập vào Việt Nam từ 10 năm trước, thế nhưng chỉ thực sự phát triển và bùng nổ từ năm 2013 đến nay với sự xuất hiện của hàng loạt chuỗi thương hiệu ngoại nhập lẫn trong nước.
Theo một nghiên cứu thị trường đồ uống thực hiện năm 2018, trà sữa xếp thứ hai trong số những đồ uống được ưa thích nhất tại thị trường Việt Nam, sau đồ uống đá xay và trên cả cafe. Đối tượng uống trà sữa nhiều nhất là nữ giới (53%) và người trẻ từ 15 đến 22 tuổi (35%). Cho đến nay, cả nước đang có khoảng 1.500 quán trà sữa với khoảng 100 thương hiệu cạnh tranh khốc liệt.
Bên cạnh những thương hiệu lớn trong ngành như Gongcha, Bobapop, Ding Tea, sự mở rộng mạnh mẽ của Phúc Long, Koi Thé, The Alley,...cũng cho thấy những bước phát triển ngoạn mục của thị trường trà sữa. Đặc biệt là thương hiệu Phúc Long đã có sự vươn lên chóng mặt trong 5 năm gần đây. Phúc Long có nguồn gốc từ vùng chè danh tiếng Bảo Lộc (Lâm Đồng) nhanh chóng mở rộng quy mô, từ 10 cửa hàng năm 2015 tăng lên 70 cửa hàng năm 2019.
Thị trường trà sữa ảm đạm vì dịch Covid-19
Với sự xuất hiện của dịch Covid-19 vào cuối năm 2019, thị trường trà sữa cũng có những sự biến động không hề nhỏ. Theo một số báo cáo ngành thực phẩm và đồ uống (F&B) năm 2019, thị trường trà sữa tại Việt Nam sẽ giảm tốc độ tăng trưởng trong thời gian tới và dự đoán sẽ chỉ duy trì ở mức tăng trưởng tự nhiên 5,7%/năm. Tức là tốc độ tăng trưởng chỉ còn 1/4 so với giai đoạn đỉnh điểm như 2 năm trước, khi tốc độ tăng trưởng lên đến 200%.
Trong khi năm 2019 đánh dấu mốc phát triển mạnh mẽ của ngành trà sữa Việt Nam khi cả 4 thương hiệu trà sữa cao cấp là The Alley, Koi The, Gong Cha, Phúc Long đều mở rộng thị phần khắp cả nước. Thì đến năm 2020, trong bối cảnh kinh doanh khó khăn do ảnh hưởng của dịch COVID-19 nhiều thương hiệu trà sữa đã phải di dời và phải trả lại mặt bằng cho thuê.
Phố trà sữa sầm uất ngày nào của TP.HCM giờ trả mặt bằng hàng loạt
Ở những "con phố trà sữa" như Ngô Đức Kế, Hồ Tùng Mậu quận 1, TP. HCM - nơi từng xuất hiện đủ các thương hiệu trà sữa nhộn nhịp xuất hiện tình trạng nhiều mặt bằng bỏ trống. Thương hiệu The Alley đã đóng 5 cửa hàng, trong đó có cửa hàng được xem là flagship tại quận 1, TP. HCM.
Năm 2019, Koi Thé mở khoảng 10 cửa hàng, song đến năm 2020, họ chưa mở cửa hàng nào, không những thế còn đóng cửa 2 chi nhánh ở các quận trung tâm.
Còn Phúc Long, năm 2019, họ mở thêm 21 cửa hàng khắp Việt Nam, trong đó có 7 tại Hà Nội; song cũng đóng bớt 2 cửa hàng ở vị trí đắc địa tại Quận 1. Trong năm 2020, Phúc Long chỉ mở thêm có 6 cửa hàng – 3 tại Hà Nội và 3 ở TP. HCM.
Nhiều cửa hàng thuộc chuỗi trà sữa Toocha nằm rải rác ở các quận 1, Bình Thạnh, Phú Nhuận cũng đều đồng loạt dừng hoạt động.
Nguyên nhân đáng kể ảnh hưởng đến sự sụt giảm tăng trưởng của ngành trà sữa là do đại dịch Covid-19 và nhiều nguyên nhân khách quan khác.
Đại dịch COVID-19 đã ảnh hưởng toàn diện, sâu rộng đến mọi mặt đời sống kinh tế - xã hội và ngành trà sữa cũng không phải là ngoại lệ. Do chịu các tác động trực tiếp từ yêu cầu giãn cách xã hội nên sức mua của người tiêu dùng sụt giảm đáng kể. Nếu như trước đây nhiều người sẵn sàng chi tiêu và chọn mua những đồ uống trà sữa cao cấp có mức giá từ 50.000đ - 90.000đ, thì nay họ thắt chặt chi tiêu, và lựa chọn những đồ uống có giá thành hợp lý hơn.
Sức mua của người tiêu dùng giảm dẫn đến doanh thu giảm, cộng thêm chi phí vận hành, mặt bằng, lương cho nhân viên cao khiến nhiều doanh nghiệp “đau đầu” tìm cách tháo gỡ khó khăn. Và cuối cùng, các doanh nghiệp phải quyết định đóng bớt cửa hàng ở các quận trung tâm.
Không những thế, với sự nở rộ của nhiều xu hướng đồ uống mới như sữa chua trân châu đường đen hay nước rau má cũng ảnh hưởng đáng kể đến doanh thu của các thương hiệu ở mảng trà sữa cao cấp. Bên cạnh đó, việc các chuỗi cà phê lớn như The Coffee House hay E-Coffee của Trung Nguyên cũng đưa món trà sữa vào menu, phần nào ảnh hưởng đến thị trường trà sữa.
Ánh sáng cuối đường hầm
Năm 2020 đầy khốc liệt, quả là thử thách lòng can đảm của những doanh nghiệp trà sữa. Dù ngành dịch vụ đồ uống nói chung và ngành trà sữa nói riêng đang gặp nhiều thiệt hại do dịch bệnh nhưng vẫn có điểm sáng nơi cuối đường hầm.
Đại dịch COVID-19 đã mở ra một kỷ nguyên mới, nơi sức khỏe thể chất và tinh thần là những động lực quyết định quan trọng cho tương lai gần, đặc biệt là trong lựa chọn thực phẩm và đồ uống. Người tiêu dùng toàn cầu ngày càng quan tâm hơn đến vấn đề tăng cường miễn dịch. Đặc biệt, khi xét đến phân khúc thành phần cơ bản trong chế biến trà sữa, trà đen đang là nguyên liệu dẫn đầu, theo sau đó là trà xanh, trà olong và trà trắng.
Với hàm lượng cao các vitamin E, C, B2, khoáng chất và giàu chất chống oxy hóa (cao hơn nhiều so với trà xanh và olong), trà đen giúp giảm nguy cơ mắc bệnh về tim mạch, giảm lượng cholesterol, giảm cân, tốt cho hệ tiêu hóa và miễn dịch. Vì vậy, loại trà này là lựa chọn hàng đầu không chỉ của nhiều thương hiệu trà sữa mà còn người tiêu dùng. Do đó, dù Covid-19 ảnh hưởng đến phương thức kinh doanh của doanh nghiệp và cách thức mua hàng của người tiêu dùng, thị trường trà sữa từ trà đen vẫn diễn ra sôi động.
Bên cạnh đó, người tiêu dùng không chỉ quan tâm đến hương vị trà thơm ngon mà còn khó tính hơn khi đòi hỏi nguồn nguyên liệu sạch và an toàn. Theo đó, để tìm được vị trí trên thị trường, nhà kinh doanh cần quan tâm nhiều hơn đến nguồn nguyên liệu sạch, chất lượng, nhất là trong bối cảnh thực phẩm không rõ nguồn gốc tràn lan.
Không những vậy, nắm bắt được xu hướng này, các doanh nghiệp kinh doanh trà sữa cũng có thể mạnh dạn đầu tư vào các sản phẩm mới cũng như tiếp tục phát triển các sản phẩm hiện có. Bởi nhu cầu của người tiêu dùng dành cho mặt hàng đồ uống bắt nguồn từ Đài Loan này chưa bao giờ giảm. Tuy nhiên, hướng tiếp cận thị trường và người dùng như thế nào lại là vấn đề của từng doanh nghiệp. Đặc biệt, với những doanh nghiệp kinh doanh trà sữa và nguyên liệu trà đen, đây chính là giai đoạn để bứt phá và trở lại đường đua thị trường sau khi đại dịch Covid-19 kết thúc.
Bên cạnh đó, thời điểm dịch bệnh này cũng chính là thời điểm các doanh nghiệp kém chất lượng bị đào thải, giúp các đơn vị có nội lực giảm đối thủ cạnh tranh, lượng khách gia tăng. Do đó, doanh nghiệp có thể tiếp cận thêm đối tượng khách hàng mới, xây dựng thương hiệu, tạo niềm tin với khách hàng bằng chất lượng sản phẩm dịch vụ của mình.
Ngoài việc tạo ra những thức uống thơm ngon, phù hợp với thị hiếu người tiêu dùng thì trong mùa dịch, doanh nghiệp cũng cần biết linh hoạt thay đổi hướng kinh doanh cho phù hợp với tình hình thực tế của thị trường. Nếu trước đây, các cửa hàng trà sữa chủ yếu kinh doanh tại chỗ thì khi dịch đến, các cơ sở trà sữa đều phải đóng cửa để ngăn ngừa sự lây lan của virus. Để trụ vững, các cửa hàng phải nhanh chóng đẩy mạnh nền tảng bán hàng online, bổ sung hình thức bán mang đi giao hàng tận nơi để thỏa mãn mọi nhu cầu của khách hàng.
Việc tạo ra một menu sinh động với hàng loạt những món mới mẻ để khách có nhiều lựa chọn sẽ giúp doanh nghiệp cạnh tranh giữa một rừng doanh nghiệp khác. Đội ngũ nhân viên phục vụ nhiệt tình, thân thiện, chuyên nghiệp sẽ là điểm cộng của doanh nghiệp.
Sau đại dịch Covid-19, nhiều hãng trà sữa lớn đang có xu hướng dạt về tỉnh, vùng xa trung tâm để mở rộng tới đối tượng cư dân mới. Điều này cũng cho thấy các thương hiệu trà sữa đang muốn thay đổi quan niệm rằng trà sữa đang tập trung quá nhiều vào giới trẻ tại các thành thị.
Có thể thấy, dù trong bất kỳ bối cảnh nào, thói quen và thị hiếu người tiêu dùng vẫn là động lực chính dẫn dắt xu hướng ngành.
* Bài viết tuyên truyền thực hiện Nghị quyết số 84/NQ-CP ngày 29/5/2020 của Chính phủ.
Hồng Anh