Thực trạng sử dụng thực phẩm chức năng
Không thể phủ nhận rằng, trong một số trường hợp nhất định, TPCN có thể đóng vai trò hỗ trợ sức khỏe, đặc biệt là đối với những người có chế độ ăn uống thiếu hụt dưỡng chất, người cao tuổi, phụ nữ mang thai hoặc đang cho con bú, hay những vận động viên cần bổ sung năng lượng. Một số loại vitamin, khoáng chất, omega-3, probiotic… khi được sử dụng đúng liều lượng và có chỉ định của bác sĩ, có thể mang lại những lợi ích nhất định. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, việc sử dụng TPCN hiện nay đang diễn ra một cách tràn lan, thiếu kiểm soát và mang nặng tính tự phát.
Người tiêu dùng dễ dàng bị cuốn hút bởi những lời quảng cáo thổi phồng, những câu chuyện "người thật việc thật" được dàn dựng công phu, hay thậm chí là những lời khuyên từ những người không có chuyên môn. Tâm lý "có bệnh thì vái tứ phương", mong muốn cải thiện sức khỏe nhanh chóng mà không cần thay đổi lối sống, cùng với sự thiếu hụt thông tin chính xác và sự quản lý lỏng lẻo của các cơ quan chức năng đã tạo điều kiện cho thị trường TPCN phát triển một cách khó kiểm soát. Hàng loạt sản phẩm không rõ nguồn gốc, kém chất lượng, thậm chí chứa các chất cấm độc hại đã trà trộn vào thị trường, gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe người tiêu dùng.
Những hệ lụy tiềm ẩn
Việc lạm dụng TPCN, đặc biệt là những sản phẩm không rõ nguồn gốc, có thể dẫn đến nhiều hệ lụy tiêu cực. Trước hết, về mặt sức khỏe, việc tự ý sử dụng TPCN có thể gây ra các tác dụng phụ không mong muốn, tương tác với thuốc điều trị, làm trầm trọng thêm tình trạng bệnh sẵn có, thậm chí gây ngộ độc, suy gan, suy thận và nhiều biến chứng nguy hiểm khác. Niềm tin thái quá vào TPCN còn có thể khiến người bệnh chủ quan, trì hoãn việc thăm khám và điều trị bằng các phương pháp y học chính thống, bỏ lỡ "thời điểm vàng" để chữa bệnh, dẫn đến những hậu quả đáng tiếc.
Bên cạnh đó, về mặt kinh tế, việc chi trả một khoản tiền không nhỏ cho những sản phẩm TPCN chưa được kiểm chứng về hiệu quả không chỉ gây lãng phí mà còn tạo gánh nặng tài chính cho nhiều gia đình, đặc biệt là những người có thu nhập thấp. Sự xuất hiện tràn lan của TPCN giả mạo, kém chất lượng còn gây ra sự cạnh tranh không lành mạnh trên thị trường, ảnh hưởng đến uy tín của các doanh nghiệp sản xuất chân chính và làm xói mòn niềm tin của người tiêu dùng.
Thực phẩm chức năng. Ảnh minh họa - IT
Quan trọng hơn, việc lạm dụng TPCN còn phản ánh một vấn đề sâu xa hơn trong xã hội hiện đại: sự thiếu hụt kiến thức về sức khỏe và khả năng tự bảo vệ bản thân của một bộ phận không nhỏ người dân. Sự cả tin, thiếu tư duy phản biện và dễ dàng bị dẫn dắt bởi những thông tin sai lệch đã tạo kẽ hở cho những hành vi trục lợi bất chính. Điều này không chỉ gây tổn hại cho cá nhân mà còn ảnh hưởng đến sự phát triển bền vững của xã hội.
Chung tay xây dựng một môi trường tiêu dùng thông thái
Để hạn chế những hệ lụy tiêu cực từ việc sử dụng TPCN tràn lan, cần có sự chung tay của cả cộng đồng và các cơ quan chức năng. Theo đó, phía người tiêu dùng, cần nâng cao ý thức tự bảo vệ sức khỏe, trang bị kiến thức khoa học về dinh dưỡng và sức khỏe, tham khảo ý kiến của các chuyên gia y tế trước khi quyết định sử dụng bất kỳ loại TPCN nào. Cần tỉnh táo trước những lời quảng cáo hoa mỹ, không tin vào những lời đồn thổi vô căn cứ và lựa chọn những sản phẩm có nguồn gốc rõ ràng, được cấp phép lưu hành bởi các cơ quan có thẩm quyền.
Về phía các cơ quan quản lý nhà nước, cần tăng cường công tác kiểm tra, giám sát chất lượng và nguồn gốc của TPCN, xử lý nghiêm những hành vi sản xuất, kinh doanh hàng giả, hàng kém chất lượng, quảng cáo sai sự thật. Đồng thời, cần đẩy mạnh công tác truyền thông, giáo dục sức khỏe cộng đồng, cung cấp thông tin chính xác và khoa học về TPCN, giúp người dân có cái nhìn đúng đắn và đưa ra những quyết định sáng suốt.
Đối với các doanh nghiệp sản xuất và kinh doanh TPCN, cần đề cao đạo đức kinh doanh, tuân thủ nghiêm ngặt các quy định của pháp luật, đảm bảo chất lượng sản phẩm và thông tin quảng cáo trung thực, khách quan.
Thực phẩm chức năng, nếu được sử dụng đúng cách và có sự tư vấn của chuyên gia y tế, có thể mang lại một số lợi ích nhất định cho sức khỏe. Tuy nhiên, việc lạm dụng và thiếu hiểu biết trong việc sử dụng TPCN đang đặt ra nhiều thách thức và hệ lụy cho sức khỏe cá nhân và trật tự xã hội. Để xây dựng một môi trường tiêu dùng TPCN an toàn và hiệu quả, đòi hỏi sự thay đổi trong nhận thức và hành động của cả người tiêu dùng, các cơ quan quản lý và các doanh nghiệp. Chỉ khi đó, TPCN mới thực sự phát huy được vai trò hỗ trợ sức khỏe một cách tích cực, thay vì trở thành một "cơn lốc" cuốn theo những hệ lụy khó lường.
Bùi Quốc Dũng