Thưởng thức trà sữa không đồng nghĩa với việc phải từ bỏ sức khỏe, nếu bạn hiểu rõ cơ thể mình cần gì và tiêu dùng một cách có trách nhiệm. Một ly trà sữa mát lạnh, ngọt ngào có thể mang lại cảm giác sảng khoái và khoái cảm vị giác gần như tức thì, nhất là vào những buổi chiều oi ả hay những lúc cần “nạp lại năng lượng” sau giờ học, giờ làm.
Dù mang lại cảm giác sảng khoái và dễ gây “nghiện”, trà sữa lại ẩn chứa nhiều nguy cơ sức khỏe, đặc biệt khi tiêu thụ thường xuyên. Một trong những vấn đề đáng lo ngại nhất là hàm lượng đường và chất béo cao vượt mức, nhất là ở các loại trà sữa công nghiệp, pha sẵn hoặc dùng nguyên liệu giá rẻ.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), lượng đường tự do khuyến cáo cho người trưởng thành không nên vượt quá 25g mỗi ngày nhằm giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch, tiểu đường type 2 và các rối loạn chuyển hóa. Thế nhưng, chỉ một ly trà sữa “truyền thống” với đầy đủ topping như trân châu đen, kem béo hay sữa đặc đã có thể chứa từ 50 đến 60g đường, tương đương hai lon nước ngọt có ga, gấp đôi giới hạn an toàn trong một ngày.
Đằng sau sự hấp dẫn của trà sữa là một thực tế đáng lo ngại mà không phải ai cũng nhận thức đầy đủ, đó là hàm lượng đường và chất béo cao bất thường, đặc biệt trong các loại trà sữa công nghiệp, chế biến sẵn hoặc sử dụng nguyên liệu giá rẻ (Ảnh minh họa)
Đường, khi được nạp vào cơ thể quá mức, không chỉ dẫn đến tăng cân, rối loạn đường huyết, mà còn tác động nghiêm trọng đến hoạt động của hệ bài tiết, đặc biệt là thận - cơ quan đóng vai trò chính trong việc lọc máu, đào thải độc tố và cân bằng nước, điện giải trong cơ thể. Khi lượng đường trong máu tăng cao kéo dài, các mạch máu nhỏ trong thận, đặc biệt là vi mạch tại cầu thận, sẽ dần bị tổn thương, dẫn đến hiện tượng rò rỉ protein (gọi là tiểu đạm), sau đó là tăng huyết áp và nếu không được kiểm soát, sẽ tiến triển thành bệnh thận mạn tính. Đáng lo hơn, các tổn thương này thường không biểu hiện triệu chứng rõ ràng trong giai đoạn đầu, khiến nhiều người chủ quan cho đến khi bệnh đã nặng, cần can thiệp y tế nghiêm trọng như lọc máu hoặc ghép thận.
Một nghiên cứu dịch tễ học chỉ ra rằng, chế độ ăn giàu đường tinh luyện trong vòng 6 tháng liên tục đã làm giảm tốc độ lọc cầu thận (eGFR) tới 17% ở nhóm người trẻ khỏe mạnh, chưa có bệnh nền. Đây là dấu hiệu sớm của suy giảm chức năng thận và là yếu tố nguy cơ tiềm tàng cho các bệnh chuyển hóa khác nếu không thay đổi thói quen tiêu dùng.
Không dừng lại ở đường, nhiều loại trà sữa trên thị trường hiện nay còn chứa hàm lượng lớn chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa từ các loại kem béo thực vật, bột pha sẵn hoặc sữa đặc có đường. Những chất béo này không chỉ gây hại cho tim mạch mà còn ảnh hưởng đến sự vận hành của hệ tuần hoàn thận, làm suy giảm lưu lượng máu đến các đơn vị lọc của thận, từ đó làm giảm hiệu suất thải độc và tăng nguy cơ viêm mạn tính tại mô thận.
Thận là cơ quan cần được bảo vệ lâu dài, bởi các tổn thương thường diễn ra âm thầm, không triệu chứng cho đến khi đã ở giai đoạn muộn. Khi đường huyết tăng cao kéo dài, các mao mạch tại cầu thận bị tổn thương, từ đó giảm khả năng lọc của thận.
Những người có chế độ ăn giàu chất béo bão hòa có nguy cơ mắc bệnh thận mạn cao gấp đôi so với nhóm kiểm soát, đặc biệt khi họ đồng thời có các yếu tố nguy cơ như cao huyết áp hoặc tiền sử tiểu đường. Việc tiêu thụ thường xuyên những loại trà sữa chứa kem béo không rõ nguồn gốc, chất lượng kém càng làm tăng áp lực chuyển hóa và lọc thải lên thận, về lâu dài dễ dẫn đến các tổn thương không hồi phục.
Tuy vậy, không nhất thiết phải từ bỏ trà sữa hoàn toàn để bảo vệ thận. Với một vài điều chỉnh đơn giản và hiểu biết khoa học, người tiêu dùng, đặc biệt là giới trẻ vẫn có thể thưởng thức loại đồ uống yêu thích mà không gây hại đến sức khỏe. Nguyên tắc đầu tiên là giảm lượng đường về mức an toàn. Hầu hết các cửa hàng hiện nay đều cho phép khách hàng chọn mức đường và lời khuyên tốt nhất là nên chọn mức 30% hoặc ít hơn. Một số nơi còn cung cấp tùy chọn "không đường" kèm sữa tươi không đường hoặc sữa hạt, một lựa chọn lành mạnh hơn nhiều so với kem béo hoặc sữa đặc.
Tuy vậy, không nhất thiết phải từ bỏ trà sữa hoàn toàn để bảo vệ thận. Với một vài điều chỉnh đơn giản và hiểu biết khoa học, người tiêu dùng, đặc biệt là giới trẻ vẫn có thể thưởng thức loại đồ uống yêu thích mà không gây hại đến sức khỏe (Ảnh minh họa)
Dữ liệu từ Tạp chí Biomarker Insights cho thấy, một nghiên cứu gần đây đã chỉ ra rằng việc giảm lượng đường tiêu thụ có thể giúp cải thiện sức khỏe thận. Cụ thể, nhóm bệnh nhân giảm lượng đường tiêu thụ đã có chỉ số HbA1c (đường huyết trung bình) thấp hơn và tỷ lệ albumin niệu (albumin trong nước tiểu) giảm đáng kể so với nhóm không thay đổi chế độ ăn uống. Điều này cho thấy việc kiểm soát lượng đường tiêu thụ không chỉ giúp kiểm soát đường huyết mà còn có thể bảo vệ chức năng thận.
Một điểm cần lưu ý nữa là các loại topping đi kèm như trân châu, pudding, thạch phô mai,… Dù hấp dẫn nhưng chúng thường được làm từ carbohydrate tinh chế và chứa nhiều đường, tạo ra lượng “calo rỗng” không mang lại giá trị dinh dưỡng nào. Topping truyền thống làm từ tinh bột và phẩm màu tổng hợp còn có thể làm tăng gánh nặng chuyển hóa cho thận và gan. Người tiêu dùng có thể thay thế bằng các topping nhẹ nhàng hơn như thạch nha đam, thạch hạt chia, hạt é, vừa giúp cung cấp chất xơ, vừa hỗ trợ hệ tiêu hóa và giảm tốc độ hấp thu đường.
Ngoài ra, nếu muốn giảm thiểu tác động đến thận, tốt nhất nên hạn chế số lần uống trong tuần. Mức lý tưởng là không quá 1 đến 2 lần mỗi tuần, mỗi lần không quá 400ml (cỡ vừa). Uống trà sữa mỗi ngày đồng nghĩa với việc liên tục nạp vào cơ thể lượng đường và chất phụ gia lớn, điều này hoàn toàn không phù hợp với khả năng đào thải của cơ thể, đặc biệt là ở những người có yếu tố nguy cơ về tim mạch, béo phì hoặc tiểu đường.
Một lựa chọn thông minh khác đang được nhiều người áp dụng là tự pha trà sữa tại nhà. Việc này giúp kiểm soát tốt hơn về nguyên liệu, hàm lượng đường, và chất béo. Bạn có thể sử dụng trà xanh, trà ô long hoặc trà đen, những loại trà tự nhiên có hàm lượng chất chống oxy hóa cao, được chứng minh là giúp bảo vệ tế bào thận khỏi stress oxy hóa. Sữa có thể thay thế bằng sữa hạt không đường (hạnh nhân, óc chó, đậu nành) hoặc sữa tươi ít béo, vừa có lợi cho sức khỏe tim mạch, vừa giảm lượng chất béo xấu đưa vào cơ thể.
Việc không sử dụng topping hoặc chọn topping tự nhiên như lát trái cây tươi, gừng, hoặc quế cũng giúp gia tăng giá trị dinh dưỡng cho ly trà sữa mà không làm tăng gánh nặng cho thận. Với sự sáng tạo và linh hoạt trong chế biến, bạn hoàn toàn có thể tạo ra những ly trà sữa ngon miệng, thẩm mỹ và tốt cho sức khỏe, không chỉ là món giải khát mà còn là một phần của lối sống lành mạnh.
Trong thời đại mà đồ uống ngọt ngày càng phổ biến và dễ tiếp cận, việc tiêu thụ trà sữa một cách thông minh là điều cần thiết nếu bạn muốn bảo vệ sức khỏe lâu dài. Không có thực phẩm hay đồ uống nào hoàn toàn “xấu”, vấn đề nằm ở liều lượng, tần suất và cách tiêu dùng.
Hãy xem trà sữa như một món thưởng thức có kiểm soát, chứ không phải là thức uống hàng ngày. Một ly trà sữa được pha chế hợp lý, ít đường, ít béo, vừa đủ sẽ mang lại niềm vui mà không khiến cơ thể, đặc biệt là thận phải gánh chịu hậu quả. Hãy lựa chọn đúng, để mỗi lần nâng ly là một lần bạn đối xử tử tế hơn với chính mình.
Xuân Thanh