Từ thuở hồng hoang, khi con người còn sống hòa mình vào thiên nhiên, lá trà đã hiện diện như một món quà quý giá. Không ai biết chính xác tục uống trà tươi có từ bao giờ, chỉ biết rằng nó đã len lỏi vào đời sống của người Việt từ rất sớm, trở thành một phần không thể thiếu trong sinh hoạt thường nhật.
Hình ảnh những người phụ nữ Việt xưa với hàm răng nhuộm đen nhánh, miệng bỏm bẻm nhai trầu, tay nâng chén trà tươi nghi ngút khói đã trở thành một biểu tượng đẹp, in đậm trong tâm thức bao thế hệ. Chén trà tươi ấy không chỉ để giải khát, mà còn là sợi dây kết nối con người với con người, là chất xúc tác cho những câu chuyện thêm phần rôm rả.
Vùng đất trung du Bắc Bộ, với những đồi chè xanh mướt trải dài, từ lâu đã trở thành cái nôi của trà tươi. Thái Nguyên, Tuyên Quang, Phú Thọ… những địa danh ấy không chỉ nổi tiếng với những sản phẩm trà khô thượng hạng, mà còn là nơi lưu giữ trọn vẹn cái hồn của tục uống trà tươi. Người dân nơi đây, dù quanh năm bận rộn với việc chế biến trà, vẫn không quên dành cho mình những phút giây thư thái bên ấm trà tươi mỗi sớm mai hay khi chiều tà.
Không dừng lại ở đó, trà tươi còn len lỏi vào trong những áng thơ ca, những câu hò, điệu hát, trở thành một phần không thể tách rời của văn hóa dân gian Việt Nam. Ta bắt gặp hình ảnh chén trà tươi trong những câu ca dao mộc mạc:
"Rượu ngon chẳng có bạn hiền Trà tươi một ấm, lòng thiền an yên"
Hay trong những lời ca da diết của nhạc sĩ An Thuyên:
"Bao ân tình mộc mạc làng quê Trưa nắng hè gọi nhau rợp gánh chè xanh."
Những câu hát, vần thơ ấy như một lời nhắc nhở về một nét đẹp văn hóa dung dị, gần gũi mà sâu sắc, thấm đẫm tình người, tình quê.
Khác với trà đạo cầu kỳ của Nhật Bản hay Trung Hoa, cách pha trà tươi của người Việt lại mang một vẻ đẹp mộc mạc, chân phương. Không cần những bộ trà cụ đắt tiền, không cần những nghi thức phức tạp, chỉ cần một nắm lá trà tươi, một ấm nước sôi, và một tấm lòng thành, là đã có thể tạo nên một chén trà ngon, đậm đà hương vị quê hương.
Tuy đơn giản là vậy, nhưng để pha được một ấm trà tươi ngon đúng điệu, cũng cần có những bí quyết riêng. Đầu tiên, phải kể đến việc chọn lá trà. Người sành trà thường chọn những búp trà non, còn ngậm chặt sương mai, bởi đó là lúc lá trà chứa đựng nhiều tinh túy nhất. Lá trà sau khi hái về sẽ được rửa sạch, để ráo nước, rồi đến công đoạn vò trà. Đây là một bước quan trọng, quyết định đến hương vị của chén trà. Vò trà phải khéo léo, nhẹ nhàng, để lá trà dập vừa đủ, giải phóng các tinh chất, nhưng không làm trà bị nát, mất đi vị ngon tự nhiên.
Nước pha trà cũng là một yếu tố quan trọng không kém. Nước phải là nước sôi già, nhưng không nên rót trực tiếp vào trà, mà nên để nguội bớt xuống khoảng 85-90 độ C. Rót nước vào ấm, đậy nắp lại, hãm trà trong khoảng 5-7 phút, là có thể rót ra thưởng thức.
Chén trà tươi ngon là chén trà có màu xanh óng ả, hương thơm dịu mát, vị chát nhẹ ban đầu, rồi chuyển dần sang vị ngọt thanh tao nơi đầu lưỡi. Người Việt thường uống trà tươi vào buổi sáng, sau bữa ăn, hoặc khi có khách đến chơi nhà. Chén trà tươi như một lời chào hỏi, một sự sẻ chia, một nét đẹp trong văn hóa giao tiếp của người Việt.
Không chỉ là một thức uống thơm ngon, trà tươi còn là một vị thuốc quý, mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe. Từ lâu, y học cổ truyền đã ghi nhận những công dụng tuyệt vời của trà tươi trong việc thanh nhiệt, giải độc, tiêu hóa, và phòng chống bệnh tật.
Trong lá trà tươi chứa một hàm lượng lớn các chất chống oxy hóa, đặc biệt là polyphenol và catechin. Các chất này có khả năng trung hòa các gốc tự do, bảo vệ tế bào khỏi tổn thương, làm chậm quá trình lão hóa, và giảm nguy cơ mắc các bệnh mãn tính như tim mạch, ung thư.
Ngoài ra, trà tươi còn chứa một lượng caffeine vừa phải, giúp tinh thần tỉnh táo, minh mẫn, tăng cường khả năng tập trung. Tuy nhiên, khác với cà phê, caffeine trong trà tươi được giải phóng từ từ, không gây cảm giác bồn chồn, lo lắng.
Uống trà tươi sau bữa ăn còn giúp kích thích tiêu hóa, giảm đầy hơi, khó tiêu. Các chất tanin trong trà có tác dụng làm se niêm mạc ruột, giảm tiết dịch vị, giúp ngăn ngừa các bệnh về đường tiêu hóa.
Trên dải đất hình chữ S, mỗi vùng miền lại có những cách thưởng trà tươi độc đáo, mang đậm bản sắc văn hóa địa phương.
Ở Thái Nguyên, quê hương của những đồi chè bạt ngàn, trà tươi không chỉ là thức uống, mà còn là một phần của cuộc sống. Người dân nơi đây, từ già đến trẻ, ai cũng có thể pha cho mình một ấm trà tươi ngon đúng điệu. Chén trà tươi Thái Nguyên có vị chát đậm đà, hương thơm nồng nàn, khiến ai đã từng thưởng thức một lần sẽ không thể nào quên.
Về đến Hà Tĩnh, Nghệ An, ta lại bắt gặp một phong cách uống trà tươi khác biệt. Người dân nơi đây thường đun trà tươi trong những chiếc ấm đất lớn, rồi pha thêm chút đường phèn hoặc mật ong để làm dịu vị chát. Chén trà tươi xứ Nghệ vừa có vị ngọt ngào, vừa có vị chát nhẹ, lại thêm chút cay nồng của gừng tươi, tạo nên một hương vị độc đáo, khó quên.
Xuôi về miền Tây sông nước, ta lại được thưởng thức một loại trà tươi mang hương vị hoàn toàn khác. Người dân nơi đây thường pha trà tươi với nước dừa xiêm, tạo nên một thức uống thanh mát, giải nhiệt tuyệt vời. Vị ngọt thanh của nước dừa hòa quyện với vị chát nhẹ của trà, tạo nên một hương vị hài hòa, dễ chịu.
Trải qua bao thăng trầm của lịch sử, trà tươi vẫn giữ nguyên được giá trị của mình, trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa của người Việt. Từ những buổi trà đàm tao nhã của các bậc tao nhân mặc khách, đến những chén trà tươi giản dị trong mỗi gia đình, trà tươi luôn là cầu nối gắn kết con người, là biểu tượng của sự thanh tao, mộc mạc, và tinh tế.
Ngày nay, dù có rất nhiều loại đồ uống mới ra đời, trà tươi vẫn không hề mất đi vị thế của mình. Thậm chí, trong cuộc sống hiện đại, nhiều người lại tìm về với trà tươi như một cách để tìm lại sự cân bằng, thư thái trong tâm hồn. Những quán trà đạo, những không gian trà tĩnh lặng mọc lên ngày càng nhiều, như một minh chứng cho sức sống bền bỉ của văn hóa trà Việt.
Không chỉ dừng lại ở đó, trà tươi còn được ứng dụng trong nhiều lĩnh vực khác, từ ẩm thực, làm đẹp, đến y học. Các sản phẩm từ trà tươi như bánh trà, kem trà, mặt nạ trà xanh… ngày càng được ưa chuộng, bởi những lợi ích tuyệt vời mà nó mang lại.
Trong nhịp sống hối hả của thời đại, đôi khi ta quên mất những giá trị truyền thống tốt đẹp. Nhưng chén trà tươi, với hương vị mộc mạc, giản dị, vẫn luôn ở đó, như một lời nhắc nhở về cội nguồn, về những nét đẹp văn hóa cần được gìn giữ và trân trọng.
Hãy dành một chút thời gian, pha cho mình một ấm trà tươi, nhấp một ngụm trà, và cảm nhận hương vị quê hương lan tỏa trong từng tế bào. Để rồi, ta thấy lòng mình thư thái, an nhiên, và thêm yêu những giá trị truyền thống của dân tộc.
Giữ gìn thói quen uống trà tươi không chỉ là giữ gìn một nét đẹp văn hóa, mà còn là giữ gìn một phần tâm hồn Việt. Để hương trà quê hương mãi bay xa, để chén trà tươi mãi là biểu tượng của sự thanh tao, mộc mạc, và tinh tế trong văn hóa Việt Nam.
Bảo An