Từ OXH2 đến đô thị nhân văn: Phát triển lấy con người làm trung tâm

Trong nhiều năm, bài toán nhà ở xã hội luôn được xem là một trong những thách thức lớn của quá trình phát triển. Tốc độ đô thị hóa nhanh, dòng dịch chuyển lao động mạnh mẽ từ nông thôn ra thành thị đã tạo áp lực không nhỏ lên hạ tầng, đặc biệt là nhu cầu về nhà ở cho các nhóm thu nhập thấp, công nhân, người lao động. Thực tế cho thấy, nếu nhà ở xã hội không được đặt đúng vị trí trong tổng thể chính sách phát triển, đô thị rất dễ rơi vào vòng luẩn quẩn: tăng trưởng kinh tế nhưng thiếu bền vững, mở rộng không gian nhưng gia tăng bất bình đẳng.

Chính vì vậy, việc triển khai dự án OXH2 không thể chỉ được nhìn nhận như việc bổ sung thêm một số lượng căn hộ. Điều quan trọng hơn nằm ở thông điệp chính sách, an sinh xã hội không phải là “phần sau” của tăng trưởng, mà là yếu tố song hành, thậm chí là điều kiện tiên quyết để tăng trưởng bền vững. Đây cũng là tinh thần xuyên suốt của các chủ trương lớn về phát triển nhà ở xã hội trong giai đoạn hiện nay, khi yêu cầu “không để ai bị bỏ lại phía sau” ngày càng được cụ thể hóa bằng các chương trình, dự án cụ thể.

Từ góc độ quy hoạch và quản lý đô thị, OXH2 cho thấy sự thay đổi trong tư duy phát triển. Trước đây, nhà ở xã hội thường bị tách rời, đặt ở những khu vực xa trung tâm, hạ tầng thiếu đồng bộ, vô hình trung tạo nên những “vùng trũng” về chất lượng sống. Cách làm này không chỉ hạn chế hiệu quả của chính sách an sinh, mà còn làm gia tăng khoảng cách xã hội trong lòng đô thị. Việc đưa nhà ở xã hội vào các khu đô thị mới, được quy hoạch đồng bộ về hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội, phản ánh một cách tiếp cận tiến bộ hơn, mọi người dân, không phân biệt mức thu nhập, đều có quyền tiếp cận không gian sống an toàn, văn minh.

Trong trường hợp của Huế, lựa chọn này càng có ý nghĩa đặc biệt. Là đô thị di sản, sinh thái, văn hóa, Huế luôn đứng trước yêu cầu kép, vừa phát triển hiện đại, vừa bảo tồn và phát huy các giá trị truyền thống. Phát triển đô thị ở Huế vì thế không thể chạy theo số lượng hay tốc độ, mà phải đặt trong khuôn khổ của sự hài hòa và bền vững. Đầu tư nhà ở xã hội với chất lượng ngày càng được nâng cao chính là một cách cụ thể để hiện thực hóa mục tiêu đó, phát triển đô thị không chỉ dành cho một bộ phận, mà là không gian chung cho toàn xã hội.

Ý nghĩa của dự án OXH2 còn thể hiện ở khía cạnh ổn định xã hội. Nhà ở không đơn thuần là nơi che mưa, che nắng; đó là nền tảng để người lao động yên tâm làm việc, gắn bó lâu dài với đô thị. Khi vấn đề nhà ở được giải quyết một cách căn cơ, người lao động có điều kiện tái tạo sức lao động, nâng cao chất lượng cuộc sống, từ đó đóng góp hiệu quả hơn cho sự phát triển kinh tế – xã hội. Ở chiều ngược lại, nếu nhà ở xã hội bị xem nhẹ, những hệ lụy xã hội như di cư tự phát, khu nhà ở tạm bợ, áp lực lên hạ tầng và dịch vụ công sẽ ngày càng gia tăng.

Tuy nhiên, nhìn thẳng vào thực tế, phát triển nhà ở xã hội không phải là câu chuyện dễ dàng. Khó khăn về quỹ đất, nguồn vốn, thủ tục đầu tư, cũng như bài toán cân đối lợi ích giữa Nhà nước, doanh nghiệp và người dân vẫn là những thách thức hiện hữu. Trong bối cảnh đó, vai trò điều tiết của Nhà nước và trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp trở nên đặc biệt quan trọng. Nhà nước cần tiếp tục hoàn thiện cơ chế, chính sách theo hướng minh bạch, ổn định, tạo động lực cho doanh nghiệp tham gia phát triển nhà ở xã hội một cách bền vững, lâu dài. Doanh nghiệp, ngược lại, cần nhìn nhận nhà ở xã hội không chỉ là một dự án kinh doanh, mà còn là sự đóng góp thiết thực cho cộng đồng và xã hội.

Đối với chính quyền địa phương, điều quan trọng không chỉ là khởi công dự án, mà là năng lực tổ chức thực hiện và giám sát trong suốt quá trình triển khai. Chất lượng công trình, tiến độ thực hiện, tính công khai, minh bạch trong phân bổ và sử dụng nhà ở xã hội chính là thước đo cho hiệu quả của chính sách. Khi nhà ở xã hội thực sự đến đúng đối tượng, bảo đảm chất lượng sống, niềm tin của người dân vào các chủ trương, chính sách sẽ được củng cố, từ đó tạo sự đồng thuận xã hội, yếu tố không thể thiếu của phát triển bền vững.

Nhìn rộng hơn, OXH2 có thể được xem như một lát cắt tiêu biểu của quá trình đổi mới tư duy phát triển đô thị ở Việt Nam hiện nay. Từ chỗ ưu tiên mở rộng không gian và thu hút đầu tư bằng mọi giá, nhiều địa phương đang dần chuyển sang mô hình phát triển cân bằng hơn, trong đó con người giữ vị trí trung tâm. Đây là sự chuyển dịch cần thiết, phù hợp với yêu cầu của giai đoạn phát triển mới, khi chất lượng tăng trưởng được đặt lên hàng đầu.

Tất nhiên, một dự án, dù có ý nghĩa đến đâu, cũng không thể tự mình giải quyết tất cả các vấn đề. Nhưng mỗi dự án được triển khai đúng hướng sẽ góp phần định hình tư duy và cách làm cho cả một giai đoạn phát triển. OXH2, vì thế, không chỉ là câu chuyện của một công trình nhà ở xã hội, mà là biểu hiện cụ thể của một lựa chọn phát triển; phát triển vì con người, phát triển để nâng cao chất lượng sống, phát triển trên nền tảng công bằng và bền vững.

Trong dòng chảy đô thị hóa đang diễn ra mạnh mẽ, lựa chọn ấy càng trở nên có ý nghĩa. Bởi suy cho cùng, giá trị cuối cùng của mọi chính sách phát triển không nằm ở những con số tăng trưởng, mà ở việc người dân được sống tốt hơn, an toàn hơn và hạnh phúc hơn trong chính đô thị mà họ gắn bó. Đó cũng chính là tinh thần cốt lõi mà những dự án nhà ở xã hội như OXH2 đang hướng tới, và là thước đo quan trọng cho thành công của quá trình phát triển đô thị trong giai đoạn hiện nay.

Bùi Quốc Dũng