Theo thống kê mới nhất từ Tổng cục Hải quan, tính đến hết tháng 6 năm nay, Việt Nam đã xuất khẩu 4,54 triệu tấn gạo, tăng nhẹ 7,4% so với cùng kỳ năm ngoái. Tuy nhiên, kim ngạch xuất khẩu đạt gần 2,9 tỷ USD, tăng mạnh 28,1%.
Trong nửa đầu năm, Philippines và Indonesia tiếp tục là hai thị trường lớn nhất của gạo Việt Nam. Cụ thể, xuất khẩu sang Philippines đạt 1,9 triệu tấn với giá trị 1,2 tỷ USD, tương ứng với mức tăng 11,7% về lượng và 40,5% về giá trị so với năm trước. Đồng thời, xuất khẩu sang Indonesia ghi nhận hơn 712.400 tấn, thu về 444,4 triệu USD, với mức tăng 44,6% về lượng và 82,1% về giá trị.
Theo lãnh đạo Bộ NN&PTNT, kim ngạch xuất khẩu gạo tăng trưởng mạnh là nhờ giá gạo bình quân xuất khẩu giữ ở mức cao trong thời gian qua.
Đáng chú ý, trong 5 tháng đầu năm nay, giá gạo xuất khẩu trung bình của Việt Nam sang một số thị trường cao như Brunei với 959 USD/tấn, Mỹ 868 USD/tấn, Hà Lan 857 USD/tấn, Ukraine 847 USD/tấn, Iraq 836 USD/tấn và Thổ Nhĩ Kỳ 831 USD/tấn. Trong khi đó, giá bình quân xuất khẩu gạo Việt Nam trong cùng thời gian đạt 638 USD/tấn.
Ngoài những thị trường trên, gạo Việt Nam đang dần có thêm thị phần ở thị thị trường mới. Tham tán thương mại, Thương vụ Việt Nam tại Singapore Cao Xuân Thắng cho biết, ba tháng đầu năm 2024, Việt Nam lần đầu tiên trở thành quốc gia xuất khẩu gạo lớn nhất vào thị trường Singapore trong giai đoạn gần đây, đạt kim ngạch khoảng 36,15 triệu SGD, tăng 80,46% so với cùng kỳ 2023.
Điểm đáng chú ý là bên cạnh mặt hàng thế mạnh truyền thống của Việt Nam là gạo tẻ trắng, hai nhóm hàng khác là gạo nếp và gạo thơm xay xát hoặc tróc vỏ cũng vươn lên chiếm lĩnh phần lớn thị phần tại Singapore, lần lượt đạt 80,08% và 73,33%. Đây là nhân tố chính đưa Việt Nam vượt qua Thái Lan và Ấn Độ trở thành quốc gia chiếm thị phần gạo lớn nhất tại Singapore với 32,03% thị phần, kim ngạch cao hơn so với Ấn Độ 6,96% và cao hơn Thái Lan 8,28%.
Theo Hiệp hội Lương thực Việt Nam, hết quý I/2024, Singapore là quốc gia xuất khẩu gạo lớn thứ 8 của Việt Nam. Trong bối cảnh các thị trường truyền thống lớn của Việt Nam như Philippines, Indonesia, Malaysia... đang nỗ lực tăng sản lượng sản xuất trong nước để giảm nhập khẩu từ các quốc gia khác, thì nỗ lực đa dạng chủng loại gạo vào Singapore là một tín hiệu đáng mừng trong khâu mở rộng thị trường xuất khẩu gạo của Việt Nam.
Theo đánh giá của Thương vụ Việt Nam tại Trung Quốc thì gạo thơm, gạo cao cấp đang ngày càng được người tiêu dùng Trung Quốc ưa chuộng, các doanh nghiệp nên đẩy mạnh quảng bá để tăng thị phần. Tính riêng ba tháng đầu năm 2024, xuất khẩu gạo Việt Nam sang Trung Quốc đạt 81.648 tấn, trị giá 48.186.036 USD.
Ngoài các quốc gia mới trong khu vực châu Á, thì châu Âu cũng là thị trường đang được các doanh nghiệp xuất khẩu gạo lớn tập trung khai thác. Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty cổ phần Tập đoàn Lộc Trời Huỳnh Văn Thòn cho biết: Tổng sản lượng gạo xuất khẩu năm 2023 của công ty tăng 135% so với năm 2022, trong đó xuất khẩu vào châu Âu đạt 20.000 tấn, tăng 125%. Sự tăng trưởng này nằm trong chiến lược mở rộng thị trường xuất khẩu của công ty bên cạnh các thị trường truyền thống. Đồng thời cũng là nhờ chất lượng hạt gạo liên tục được giữ vững và nâng cao khi Lộc Trời là doanh nghiệp duy nhất tại Việt Nam và thế giới đạt chứng nhận canh tác lúa gạo bền vững SRP 100 lần thứ 4 liên tục từ năm 2020 đến nay.
Theo Cục trưởng Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) Nguyễn Anh Sơn, hiện công tác phát triển thị trường xuất khẩu gạo chưa được hỗ trợ tương xứng với tiềm năng ngành hàng. Năm 2023, Bộ Công Thương và Hiệp hội Lương thực Việt Nam mới tổ chức được hai chương trình xúc tiến thương mại tại thị trường Hồng Công (Trung Quốc), ít hơn rất nhiều so với tần suất các ngành hàng khác. Do vậy, tần suất và quy mô chưa đáp ứng được nhu cầu giao thương, hiệu quả kỳ vọng từ các thương nhân, trong khi đây là công tác quan trọng, cần tiếp tục được đẩy mạnh, triển khai đều đặn, để kịp thời hỗ trợ thương nhân đáp ứng tốt tín hiệu thị trường, mở rộng thị phần tại các khu vực tiềm năng.
Để khắc phục tình trạng này, từ đầu năm 2024, Bộ Công Thương đã phối hợp các ngành chức năng tích cực triển khai nhiều hoạt động thúc đẩy thương mại gạo giữa Việt Nam với các đối tác. Cụ thể, đàm phán, trao đổi song phương với Indonesia, Malaysia về việc xem xét tiến tới ký bản ghi nhớ thương mại gạo, tạo môi trường ổn định, bền vững về thương mại gạo cho doanh nghiệp hai nước.
Đặc biệt, tháng 2 năm nay, Bộ trưởng Bộ Công Thương và Bộ trưởng Nông nghiệp Philippines đã ký bản ghi nhớ về hợp tác thương mại gạo. Trong giai đoạn 2024-2028, trừ trường hợp thiên tai, mất mùa, Việt Nam sẵn sàng cung cấp cho Philippines số lượng hàng năm lên tới 1,5-2 triệu tấn gạo trắng, đồng thời thống nhất triển khai một số biện pháp trao đổi thông tin, hỗ trợ, tạo thuận lợi cho hoạt động thương mại gạo hai nước.
Hiện gạo là mặt hàng đứng thứ năm về kim ngạch xuất khẩu trong ngành nông nghiệp, đồng thời ghi nhận tốc độ tăng trưởng cao, khẳng định vị thế quan trọng của sản phẩm này trong nền kinh tế. Năm nay, Việt Nam kỳ vọng xuất khẩu gạo đạt 5 tỷ USD. Năm ngoái, xuất khẩu gạo cả nước đạt 8,13 triệu tấn với trị giá 4,7 tỷ USD - cao kỷ lục. Hiện, Việt Nam đứng thứ 3 trên thế giới về xuất khẩu gạo.