Núi Yên Tử nằm ở khu vực ranh giới của tỉnh Quảng Ninh và tỉnh Bắc Giang. Tổng chiều cao của núi Yên Tử là 1068m so với mực nước biển, thuộc dãy núi Đông Triều. Hệ sinh thái động thực vật trên núi Yên Tử vô cùng phát triển. Núi Yên Tử là một địa điểm du lịch tâm linh vô cùng nổi tiếng với hệ thống các di tích lâu đời. Đến đây, du khách không chỉ được khám phá thiên nhiên tươi đẹp mà còn được hòa mình vào một không gian linh thiêng.
Hằng năm, lễ hội Yên Tử diễn ra từ ngày 10 tháng Giêng đến hết tháng 3 âm lịch. Đây cũng là thời điểm Yên Tử thu hút đông đảo du khách thập phương nhất. Du khách đến đây sẽ vừa được đắm chìm không khí linh thiêng của Phật tổ, lại vừa có cơ hội vãn cảnh, hòa mình vào thiên nhiên hoang sơ, hùng vĩ.
Núi thiêng Yên Tử là một quần thể kiến trúc gồm nhiều di tích lịch sử - văn hóa, gắn liền với quá trình hình thành và phát triển của thiền phái Trúc Lâm Việt Nam.
Núi thiêng Yên Tử
Núi Yên Tử (Yên Tử Sơn - Hán tự 安子山 ) là ngọn núi nổi tiếng của Việt Nam. Núi cao 1068m so với mực nước biển, thuộc dãy núi Đông Triều tại miền Bắc Việt Nam. Nằm giữa ranh giới tỉnh Bắc Giang và tỉnh Quảng Ninh. Hẳn ai nghe về Yên Tử cũng biết đây là ngọn núi mang tinh anh, linh hồn của con dân đất Việt. Yên Tử không chỉ là nơi hội tụ văn hóa, văn hiến lâu đời mà còn được nhà nước công nhận là khu bảo tồn thiên nhiên.
Đỉnh núi Yên Tử - khu di tích lịch sử và danh lam thắng cảnh là điểm du lịch tâm linh nổi tiếng Việt Nam, gắn liền với nhiều sự tích Phật hoàng Trần Nhân Tông (1258 – 1308). Với hệ thống động thực vật phong phú, nằm chênh vênh trên độ cao 1.068 m, quần thể di tích chùa và am tháp là địa điểm tốt để thể hiện sự thành tâm của các thiện nam tín nữ Phật tử.
Với 3 chùa chính là chùa Giải Oan, chùa Hoa Yên, chùa Đồng - điểm đến cuối cùng trong quần thể di tích Trúc Lâm Yên Tử, du khách vãn cảnh sẽ được trải nghiệm cảm giác tự mình vượt qua bao nhiêu chông gai, vất vả trên đường leo núi để rồi sau đó thỉnh được ba hồi chuông vang vọng giữa chót vót mây vờn sương cuộn.
Núi Yên Tử hiện còn lưu giữ một hệ thống các di tích lịch sử văn hóa gắn với sự ra đời, hình thành và phát triển của thiền phái Trúc Lâm Yên Tử. Vốn là một thắng cảnh thiên nhiên, đỉnh núi thiêng Yên Tử còn lưu giữ nhiều di tích lịch sử với mệnh danh “đất tổ Phật giáo Việt Nam”. Trên đỉnh núi thường có mây bao phủ nên ngày trước có tên gọi là Bạch Vân sơn.
Yên Tử vốn từ lâu được xem như là thánh địa của Phật giáo Việt Nam, bởi lịch sử lâu đời và những giá trị văn hóa xứng tầm quốc tế mà Yên Tử sở hữu.Yên Tử cũng được dân gian ví von là Phật sơn, được tất thảy người dân kính ngưỡng và sùng bái. Non thiêng Yên Tử nổi tiếng nhất chính bởi văn hóa tâm linh cùng các sự tích về Phật giáo, Phật Hoàng Trần Nhân Tông, An Nam Tứ Đại thần khí.
Quần thể di tích Yên Tử có nhiều chùa, rất nhiều am, tháp trải từ Bí Thượng (chân Dốc Ðỏ) đến chùa Ðồng, bao gồm 3 khu di tích: Khu di tích và danh thắng Đông Yên Tử (TP Uông Bí, Quảng Ninh); Khu di tích lịch sử nhà Trần (Đông Triều, Quảng Ninh); Khu di tích và danh thắng Tây Yên Tử (nằm trên các huyện Yên Dũng, Lục Nam, Lục Ngạn, Sơn Động tỉnh Bắc Giang).
Đông Yên Tử (Uông Bí, Quảng Ninh)
Thiền viện Trúc lâm Yên Tử hay còn gọi là Chùa Lân
Khu vực Đông Yên Tử gồm các công trình kiến trúc tôn giáo, chùa, am, tháp được xây dựng từ thời Lý. Nổi bật như: Chùa Trình, Chùa Hoa Viên, Thiền viện Trúc Lâm, Chùa Đồng, Chùa Giải oan,...
Điểm đến đầu tiên chính là Chùa Trình, hay có tên gọi khác là Chùa Bí Thượng, được xây dựng vào thời Hậu Lê với quy mô kiến trúc kiểu chữ Nhất. Nơi đây cũng đồng thời là Trụ sở của Ban trị sự Giáo hội Phật giáo tỉnh Quảng Ninh. Chùa Trình thường được chọn là điểm bắt đầu hành trình chinh phục Yên Tử.
Chùa Hoa Viên, tọa lạc tại độ cao 535m, còn có tên gọi khác là Phù Vân. Đây là chùa trung tâm trong hệ thống chùa Yên Tử. Ngoài hai cái tên chính thức này, dân gian thường gọi chùa Hoa Viên bằng các tên gọi thân thương khác như chùa Cả, chùa chính, chùa Yên Tử. Đây là nơi vua Trần Nhân Tôn giảng đạo, cũng là nơi tu hành, thành đạo, truyền thừa của các thế hệ Tổ Thiền Trúc Lâm Yên Tử. Chùa được xây dựng theo lối chữ Công, thờ tượng Phật theo cách thức thờ tự đặc trưng của các chùa miền Bắc Việt Nam, an lạc giữa mây trời thanh tịnh
Thiền viện Trúc lâm Yên Tử hay còn gọi là Chùa Lân, Long Động Tự. Đây là ngôi chùa quan trọng nhất trong hệ thống chùa tháp của Thiền phái Trúc Lâm, được sử dụng làm nơi giảng đạo, độ tăng cho các cao ni, Phật tử.
Chùa Giải Oan và Am Lò Rèn là hai địa điểm gần nhau. Chùa Giải Oan được xây dựng dưới thời Pháp Loa, đã trải qua nhiều lần trùng tu. Bên trong chùa thờ Tam Tổ Trúc Lâm, Tổ Bồ Đề Đạt Ma, Tổ Chùa. Ngay cạnh chùa Giải Oan là điện thờ thân mẫu và Quốc Trương của Phật hoàng Trần Nhân Tông. Từ chùa Giải oan đi thêm 800m sẽ đến Am Lò Rèn. Xưa kia, đây là nơi rèn đúc các dụng cụ phục vụ lao động và đời sống sinh hoạt của các Thiền sư và Phật tử nơi đây.
Chùa Đồng - Một trong những di tích quan trọng nhất của quần thể Yên Tử.
Chùa Đồng tọa lọa trên đỉnh non thiêng liêng, là một trong những di tích quan trọng nhất của quần thể Yên Tử. Đây là chốn thiên nhiên bao la hùng vĩ, bao phủ bởi mây trắng cùng sương mù nên được Tam Tổ Trúc Lâm và các thiền sư ngồi thiền để “Thân hòa đồng trụ, giới hòa đồng tu”. Hình dáng chùa Đồng tựa như một đài sen giữa biển mây. Trong chùa thờ tượng Đức Phật Thích Ca Mâu Ni và Tam Tổ Trúc Lâm. Đây cũng là công trình kiến trúc, văn hóa Phật giáo độc đáo lớn nhất Đông Nam Á khi các tượng phật hoàn toàn được đúc bằng đồng.
Tây Yên Tử (Đông Triều, Quảng Ninh)
Am Ngọa Vân
Quần thể khu di tích nhà Trần ở Đông Triều, là vùng ẩn tích chứa nhiều di sản văn hóa đặc sắc của thời Trần.
Am Ngọa Vân là nơi Phật hoàng tu hành và đắc đạo, được xem là thánh địa của Thiền Phái Trúc Lâm. Ngày nay, Ngọa Vân đã trở thành một quần thể chùa - am với nhiều công trình kiến trúc đặc sắc.
Đền An Sinh được xây dựng từ khoảng thời Hậu Lệ - thời Nguyễn, là khu di tích các lăng mộ hoàng đế thời Trần. Cổng đền có những hàng nhãn cổ thụ làm cảnh quan thêm phần cổ kính và trang nghiêm.
Khu di tích Đá Chồng là một cụm công trình kiến trúc nằm ở sườn Đông Nam của khu vực Đèo Voi. Tại đây các nhà khảo cổ học đã phát hiện hàng loạt các dấu hiệu nền móng của kiến trúc chùa tháp tại Ngọa Vân.
Chùa Hồ Thiên là ngôi chùa nổi tiếng trong lịch sử Phật giáo Việt Nam thời phong kiến, với lối kiến trúc mang giá trị nghiên cứu lịch sử - văn hóa dân tộc. Hồ Thiên có nghĩa là hồ nước trên trời, là quần tụ của chư Thiên.
Núi Yên Tử không chỉ đơn thuần là nơi tham quan với nhiều danh lam thắng cảnh. Đây còn là nơi giúp nuôi dưỡng và chữa lành tâm hồn của nhiều du khách bởi sự yên bình mà những ngôi chùa mang lại.
Hoài Anh