Quy trình vò trà: Yếu tố quyết định hình dáng cánh trà
Để hiểu được tại sao cánh trà móc câu lại có hình dáng đặc trưng như vậy, chúng ta cần tìm hiểu về một công đoạn quan trọng trong quy trình chế biến trà xanh, đó là công đoạn "vò trà". Quá trình này không chỉ ảnh hưởng đến hương vị, mà còn định hình nên hình dáng đặc trưng của cánh trà.
Sau khi thu hái, lá trà tươi sẽ trải qua các bước làm héo và diệt men (quá trình ngăn chặn enzyme oxy hóa trong lá trà, giữ cho trà giữ được màu xanh và hương vị tươi ngon). Tiếp theo, đến công đoạn vò trà. Người thợ làm trà sẽ cho lá trà đã diệt men vào một chiếc nia lớn bằng tre hoặc các dụng cụ chuyên dụng khác. Bằng đôi bàn tay khéo léo, họ bắt đầu vò trà theo chuyển động tròn.
Mục đích chính của việc vò trà là phá vỡ cấu trúc tế bào của lá trà, giải phóng các tinh dầu và hợp chất thơm, tạo điều kiện cho quá trình oxy hóa (lên men) diễn ra (trong trường hợp chế biến các loại trà như ô long, trà đen). Đối với trà xanh, mặc dù quá trình oxy hóa bị hạn chế, việc vò trà vẫn đóng vai trò quan trọng trong việc giải phóng hương vị và tạo hình cho cánh trà.
Chính chuyển động vò tròn, liên tục và tỉ mỉ này đã khiến lá trà cuộn lại, xoắn vào nhau, tạo thành hình dáng cong như chiếc móc câu. Khi lá trà được sao khô (quá trình làm khô trà bằng nhiệt), hình dáng cong này được cố định, tạo nên hình ảnh "móc câu" đặc trưng mà chúng ta thường thấy.
Sự khác biệt trong kỹ thuật vò trà giữa Việt Nam và Nhật Bản
Điều thú vị là, mặc dù cả Việt Nam và Nhật Bản đều sản xuất trà xanh, kỹ thuật vò trà của hai nước lại có sự khác biệt đáng kể, dẫn đến sự khác nhau về hình dáng cánh trà.
Ở Nhật Bản, trong quá trình sản xuất trà xanh như Sencha hay Gyokuro, người ta cũng vò trà, nhưng không vò theo chuyển động tròn như ở Việt Nam. Thay vào đó, họ vò trà theo chiều dọc, thường sử dụng các máy móc chuyên dụng. Kỹ thuật này khiến lá trà cuộn lại theo chiều dài, tạo thành hình dáng thẳng, thon dài như những chiếc kim.
Sự khác biệt này không chỉ đơn thuần là về kỹ thuật, mà còn phản ánh triết lý và văn hóa thưởng trà của mỗi quốc gia. Người Nhật Bản ưa chuộng vẻ đẹp tinh tế, thanh tao, và hình dáng thẳng của cánh trà Sencha phản ánh điều đó. Trong khi đó, người Việt Nam lại yêu thích vẻ đẹp mộc mạc, tự nhiên, và hình dáng cong của trà móc câu thể hiện sự gần gũi, quen thuộc với đời sống.
Lợi ích của việc tạo hình "móc câu" cho cánh trà
Hình dáng "móc câu" của trà Việt không chỉ đơn thuần là một đặc điểm thẩm mỹ, mà còn mang lại những lợi ích thiết thực trong quá trình bảo quản và sử dụng trà.
Bảo quản trà tốt hơn: Khi lá trà được cuộn lại, diện tích bề mặt tiếp xúc với không khí giảm đi đáng kể. Điều này giúp hạn chế quá trình oxy hóa, giữ cho trà giữ được hương vị tươi ngon lâu hơn. Các hợp chất thơm trong trà cũng ít bị bay hơi, giúp trà giữ được hương thơm đặc trưng.
Giảm thiểu gãy nát: Hình dáng cong của lá trà móc câu cũng giúp bảo vệ cánh trà khỏi bị gãy nát trong quá trình vận chuyển và bảo quản. Khi các cánh trà cong xếp chồng lên nhau, chúng tạo thành một cấu trúc vững chắc, có khả năng chịu lực tốt hơn so với lá trà thẳng. Điều này đặc biệt quan trọng đối với các loại trà cao cấp, nơi mà hình thức của cánh trà cũng là một yếu tố quan trọng.
Thẩm mỹ khi pha trà: Khi pha trà móc câu, quá trình lá trà từ từ bung nở, trở về hình dáng ban đầu là một cảnh tượng đẹp mắt, mang lại sự thư thái cho người thưởng trà. Quá trình này không chỉ là sự giải phóng hương vị, mà còn là một màn trình diễn nghệ thuật, thể hiện sự tinh tế trong văn hóa trà Việt.
Hình thức và thói quen thưởng trà
Mỗi quốc gia, mỗi vùng miền lại có những cách chế biến trà xanh khác nhau, tạo nên sự đa dạng và phong phú trong thế giới trà. Ở Nhật Bản, như đã đề cập, người ta ưa chuộng cánh trà thẳng, thanh mảnh. Ở Trung Quốc, có nơi sản xuất trà xanh với cánh trà cong, có nơi lại thẳng, có nơi lại vo tròn như viên bi (ví dụ như trà Long Tỉnh).
Ở Việt Nam, hình ảnh cánh trà cong như móc câu đã trở nên quen thuộc, gắn liền với văn hóa thưởng trà của người Việt. Nó không chỉ là một hình thức, mà còn là một biểu tượng của sự khéo léo, tỉ mỉ trong nghệ thuật chế biến trà truyền thống.
Hình dáng móc câu của cánh trà cũng phản ánh phần nào thói quen thưởng trà của người Việt. Người Việt thường thích uống trà đậm, chát, và hình dáng cong của cánh trà giúp các chất trong trà hòa tan từ từ vào nước, tạo nên hương vị đậm đà, sâu lắng.
Khi pha trà móc câu, người thưởng trà có thể quan sát quá trình lá trà từ từ bung nở, trở về hình dáng ban đầu. Đây là một phần quan trọng của trải nghiệm thưởng trà, không chỉ mang lại sự thỏa mãn về vị giác mà còn về thị giác.
Hình dáng "móc câu" của trà Việt Nam, đặc biệt là trà móc câu Thái Nguyên, không chỉ là kết quả của một kỹ thuật chế biến trà độc đáo, mà còn là biểu tượng của văn hóa trà Việt, thể hiện sự khéo léo, tỉ mỉ của người làm trà, và sự tinh tế trong thưởng thức của người yêu trà. Nó là sự kết hợp hài hòa giữa yếu tố kỹ thuật, thẩm mỹ và văn hóa, tạo nên một nét đặc trưng riêng biệt, khó có thể nhầm lẫn với bất kỳ loại trà nào khác trên thế giới.
Từ quy trình vò trà tỉ mỉ đến những lợi ích trong bảo quản và pha chế, hình dáng móc câu không chỉ là một đặc điểm nhận dạng, mà còn góp phần tạo nên hương vị và giá trị của trà Việt. Đó là lý do tại sao, khi nhắc đến trà móc câu, người ta không chỉ nghĩ đến một loại thức uống, mà còn nghĩ đến cả một câu chuyện văn hóa, một nghệ thuật truyền thống cần được gìn giữ và phát huy.
Bảo An