Khu vườn cacao lưu giữ 27 bộ gen đang được anh Trần Quốc Tùng cải tạo, chăm sóc, phát triển.
Không gian cốt lõi của mô hình là khu vườn cacao tại số 111 Y Ngông, phường Buôn Ma Thuột, cách ngã 6 trung tâm khoảng 700m. Theo anh Trần Quốc Tùng, đây là vị trí mang ý nghĩa đặc biệt: vừa nằm trong không gian đô thị lịch sử, vừa đủ khoảng lùi để giữ được mảng xanh và sự tĩnh tại cần thiết cho một mô hình nông nghiệp – trải nghiệm giữa lòng thành phố. Từ lợi thế ấy, anh ấp ủ khát vọng từng bước hình thành một “cung đường xanh”, hướng tới không gian đi bộ, trải nghiệm sinh thái, kết nối khu vườn cacao với các điểm văn hóa, lịch sử và dấu ấn đô thị của Buôn Ma Thuột xưa.
Trên diện tích khoảng 3.000 m², khu vườn được quy hoạch thành tổ hợp đa chức năng gồm vườn cacao, khu bảo tồn nguồn gen, không gian đào tạo – huấn luyện, khu cà phê – cacao, bảo tàng giới thiệu lịch sử cây cacao, khu điều hành, sinh hoạt và các không gian trải nghiệm. Toàn bộ thiết kế tuân thủ nguyên tắc tôn trọng tự nhiên, giữ nguyên địa hình, hạn chế tối đa bê tông hóa, để cây cacao và hệ sinh thái bản địa giữ vai trò trung tâm trong cấu trúc không gian.
Điểm nhấn quan trọng nhất của mô hình, theo chia sẻ của anh Trần Quốc Tùng, chính là khu vườn cacao lưu giữ 27 bộ gen quý hiếm. Đây được đánh giá là một trong những vườn cacao có số lượng bộ gen phong phú nhất Việt Nam, thuộc nhóm hiếm của khu vực châu Á. Nguồn gen gốc này có giá trị khoa học lớn, từng được sử dụng để nhân trồi, tạo giống và làm nền tảng cho sự hình thành, phát triển các vùng trồng cacao tại Tây Nguyên, góp phần bảo tồn và nâng tầm giá trị cây cacao Việt Nam.
Quả cacao từ vườn cacao của anh Trần Quốc Tùng.
Trên diện tích khoảng 3.000 m², khu vườn được quy hoạch thành một tổ hợp đa chức năng, gồm vườn cacao, khu bảo tồn nguồn gen, không gian đào tạo – huấn luyện, khu cà phê – cacao, bảo tàng giới thiệu lịch sử cây cacao, khu điều hành, sinh hoạt cùng các không gian trải nghiệm.
Khu vườn cacao này gắn liền với quá trình nghiên cứu và phát triển của ông Phạm Hồng Đức Phước – giảng viên, nhà khoa học từng công tác tại Viện Khoa học Kỹ thuật Nông Lâm nghiệp Tây Nguyên, người được đánh giá có vai trò đặc biệt trong việc sưu tầm, bảo tồn và xây dựng bộ gen cacao tại Việt Nam. Từ những cây cacao gốc tại đây, nhiều vườn cacao ở khu vực Tây Nguyên đã được nhân rộng, hình thành và phát triển bền bỉ qua nhiều năm.
Theo doanh nhân Trần Quốc Tùng, việc tiếp nhận và tiếp tục phát triển khu vườn cacao không chỉ nhằm gìn giữ một di sản khoa học quý giá, mà còn hướng tới xây dựng một mô hình nông nghiệp mới, nơi giá trị của cây cacao được khai thác theo chiều sâu và bền vững. Trên nền tảng bảo tồn nguồn gen, mô hình từng bước mở rộng sang các hoạt động đào tạo, nghiên cứu, chế biến cacao – sôcôla, kết hợp trải nghiệm và giáo dục cộng đồng, hướng tới hình thành chuỗi giá trị khép kín, góp phần nâng cao vị thế cacao Việt Nam trong bối cảnh phát triển kinh tế xanh.
Anh Trần Quốc Tùng (áo xanh than đen) chia sẻ với tác giả về khát vọng xây dựng mô hình kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn mà anh đang theo đuổi.
Cây cacao trong vườn được chăm sóc theo hướng sinh học, điều chỉnh mật độ trồng phù hợp với mục tiêu ban đầu là lấy trồi ghép, sau đó tạo tán thấp để cây phát triển cân đối, trái tập trung, qua đó nâng cao chất lượng hạt và hàm lượng bơ cacao. Đây cũng là nền tảng quan trọng để Công ty Cổ phần Cacao – Sôcôla Azzan phát triển các dòng sôcôla thủ công, gắn chặt với vùng nguyên liệu, câu chuyện nguồn gốc và giá trị bản địa.
Không gian trải nghiệm được tổ chức đan xen dưới tán cacao, với hệ thống lối đi bộ, sàn gỗ, nhà gỗ và khu sinh hoạt bố trí hài hòa cùng cây xanh, mặt nước và hệ sinh thái tự nhiên. Tại đây, du khách có thể tham quan vườn, tìm hiểu lịch sử cây cacao, trực tiếp thưởng thức cacao, sôcôla, cà phê ngay trong không gian sản xuất, để cảm nhận trọn vẹn nhịp sống nông nghiệp xanh, chậm rãi và bền vững giữa lòng đô thị Buôn Ma Thuột.
Các sản phẩm cacao thanh là kết quả của hơn 10 năm nghiên cứu, thử nghiệm và sản xuất tâm huyết của anh Trần Quốc Tùng.
Theo anh Trần Quốc Tùng, trên nền tảng bảo tồn nguồn gen, mô hình được mở rộng sang các hoạt động đào tạo, nghiên cứu, chế biến cacao – sôcôla, kết hợp trải nghiệm và giáo dục, từng bước hình thành chuỗi giá trị khép kín, gia tăng giá trị bền vững cho cây cacao.
Một điểm nhấn độc đáo khác đang được doanh nhân Trần Quốc Tùng triển khai là xây dựng bốn sân pickleball ngay dưới tán rừng cacao. Sự kết hợp hài hòa giữa thể thao, nghỉ dưỡng và nông nghiệp sinh thái được xem là hướng tiếp cận mới mẻ, tạo không gian vận động, giao lưu cộng đồng trong môi trường xanh, mát và khác biệt; đồng thời mở rộng đối tượng trải nghiệm, gia tăng giá trị sử dụng đất theo hướng bền vững.
Từ góc nhìn phát triển dài hạn, doanh nhân Trần Quốc Tùng cho rằng mô hình này phù hợp với tư duy kinh tế xanh và kinh tế tuần hoàn. Thay vì khai thác tài nguyên theo chiều rộng, mô hình tập trung gia tăng giá trị trên cùng một không gian, nơi cây cacao vừa là cây trồng chủ lực, vừa đóng vai trò nền tảng sinh thái, văn hóa và trải nghiệm. Mỗi hoạt động tại khu vườn đều được thiết kế theo hướng giảm thiểu tác động đến môi trường, gia tăng giá trị tri thức và thúc đẩy sự gắn kết cộng đồng, hướng tới phát triển bền vững trong lòng đô thị.
Anh Trần Quốc Tùng (áo xanh than đen) cùng các nghệ nhân bên những trái cacao chín vừa thu hoạch, kết tinh thành quả lao động và tâm huyết gìn giữ nguồn gen cacao quý.
Trong bối cảnh nông nghiệp đang tìm kiếm những hướng đi mới, mô hình vườn cacao gen gốc tại 111 Y Ngông (phường Buôn Ma Thuột) cho thấy một cách tiếp cận khác biệt: khởi nguồn từ di sản khoa học, được nuôi dưỡng bằng khát vọng sáng tạo và hoàn thiện bằng chuỗi giá trị xanh, bền vững. Với doanh nhân Trần Quốc Tùng, đây không chỉ là một dự án kinh doanh, mà còn là hành trình kiến tạo không gian nông nghiệp – văn hóa – trải nghiệm độc đáo, góp phần gìn giữ và làm giàu thêm bản sắc xanh của Buôn Ma Thuột trong tiến trình phát triển mới./.