Thời gian qua, lạm phát gia tăng cùng các chính sách thắt chặt chi tiêu tại nhiều quốc gia đã khiến nhu cầu nhập khẩu hàng hóa trên thế giới sụt giảm đáng kể. Thị trường Trung Quốc siết chặt kiểm soát đối với nông sản và thực phẩm. Hoa Kỳ, vốn là thị trường chủ lực đối với các mặt hàng dệt may, thủ công mỹ nghệ, đá ốp lát, hiện cũng giảm nhu cầu tiêu dùng và bổ sung thêm nhiều mặt hàng vào danh sách áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại. Trong khi đó, châu Âu tiếp tục duy trì chính sách thắt chặt tiền tệ, lạm phát cao và ngày càng gia tăng các tiêu chuẩn nghiêm ngặt về môi trường như quy định chống phá rừng, chống đánh bắt thủy sản bất hợp pháp.
Sản phẩm gỗ ghép thanh đi xuất khẩu
Từ ngày 1/1/2025, Hoa Kỳ đã áp dụng một loạt biện pháp thuế mới nhằm bảo vệ lợi ích kinh tế trong nước, trong đó chính sách thuế nhập khẩu đối đẳng trở thành trọng tâm. Những thay đổi này đã khiến nhiều sản phẩm xuất khẩu chủ lực của Nghệ An chịu ảnh hưởng trực tiếp. Đơn cử như mặt hàng hoa quả chế biến và nước ép xuất khẩu sang Mỹ giảm mạnh từ 60 đến 70%. Xuất khẩu dăm gỗ trong tháng 4 và 5 cũng sụt giảm rõ rệt do Trung Quốc hạn chế nhập khẩu, cùng với xu hướng giá giảm khiến hàng tồn kho tăng, đặc biệt là tinh bột sắn.
Các doanh nghiệp xuất khẩu linh kiện phục vụ sản xuất pin năng lượng mặt trời cũng gặp khó khăn. Công ty TNHH Công nghệ Runergy PV, từng đạt kim ngạch xuất khẩu trên 74 triệu USD năm 2024, nay gặp trở ngại do Mỹ thông báo áp thuế chống bán phá giá và chống trợ cấp với mức thuế suất rất cao, khiến sản lượng sụt giảm và công ty phải cắt giảm nhân sự. Trong khi chờ chính sách mới, doanh nghiệp đang tìm kiếm thị trường thay thế.
Bên cạnh đó, sản xuất tại địa phương vẫn còn nhỏ lẻ, quy mô hạn chế, nhiều mặt hàng nông sản chưa đạt chuẩn về chất lượng, quy cách và số lượng để thâm nhập hệ thống phân phối lớn trong và ngoài nước.
Trước những khó khăn đó, tỉnh Nghệ An đã chủ động triển khai nhiều giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp. Tỉnh Nghệ An đã tổ chức tập huấn về cấp giấy chứng nhận xuất xứ, phổ biến quy tắc và thủ tục chứng nhận hàng hóa theo các hiệp định thương mại tự do mà Việt Nam đã ký kết. Ngoài ra, tỉnh cũng đã tham mưu xây dựng nghị quyết hỗ trợ hoạt động xúc tiến thương mại, đề xuất nhiều chính sách thiết thực giúp doanh nghiệp thúc đẩy xuất khẩu.
Đáng chú ý, trước tình hình Mỹ tăng thuế, Sở Công Thương đã chủ động nắm bắt khó khăn từ các doanh nghiệp có hoạt động xuất khẩu trực tiếp sang thị trường Hoa Kỳ như An Sơn Stone, May Minh Anh, Nafoods, Frescol Tuna, Kido Vinh, Luxshare, Thanh Thành Đạt... Đồng thời, tổ chức tọa đàm trực tuyến giữa doanh nghiệp Nghệ An với Thương vụ Việt Nam tại Hoa Kỳ và các chuyên gia Việt kiều để cập nhật chính sách mới, cũng như hỗ trợ doanh nghiệp thích ứng kịp thời. Các biện pháp cảnh báo và định hướng doanh nghiệp ứng phó với các hàng rào kỹ thuật, biện pháp phòng vệ thương mại cũng đã được triển khai.
Nhờ vào những nỗ lực đồng bộ này, xuất khẩu của tỉnh đã đạt được kết quả tích cực. Dự kiến trong tháng 6 năm 2025, kim ngạch xuất khẩu hàng hóa đạt 339 triệu USD, nâng tổng kim ngạch xuất khẩu 6 tháng lên 1,8 tỷ USD, tăng 25,1% so với cùng kỳ năm ngoái. Kim ngạch nhập khẩu tháng 6 đạt 200 triệu USD, đưa tổng nhập khẩu 6 tháng lên 1,324 tỷ USD, tăng 8,2%. Một số mặt hàng có mức tăng trưởng ấn tượng như thiết bị và linh kiện điện tử tăng 110,98%, hàng dệt may tăng 35,64%, giày dép các loại tăng 105%, dây điện và cáp điện tăng 18%.
Trong 6 tháng đầu năm, hàng hóa của Nghệ An đã được xuất khẩu sang 125 quốc gia và vùng lãnh thổ, nổi bật là các thị trường Trung Quốc, Hoa Kỳ, Hàn Quốc, Nhật Bản, Hồng Kông và Đài Loan.
Đóng góp quan trọng cho kết quả trên là các dự án đầu tư lớn đã đi vào hoạt động ổn định như dự án Luxshare với công suất trên 100 triệu sản phẩm/năm và kim ngạch xuất khẩu ước đạt 500 triệu USD, Công ty TNHH Goertex Vina có sản lượng khoảng 381 triệu sản phẩm/năm và giá trị xuất khẩu tương đương, Công ty Everwin Precision Việt Nam đạt kim ngạch khoảng 400 triệu USD/năm. Ngoài ra, còn có các dự án triển vọng như Jianyin, Emtech, BSE, Sonix Vina... với mục tiêu xuất khẩu từ 100 triệu USD trở lên mỗi dự án.
Xuất khẩu vẫn tăng mạnh
Dù đạt được nhiều kết quả khả quan, tình hình kinh tế thế giới vẫn tiềm ẩn nhiều rủi ro khó lường. Các doanh nghiệp trong tỉnh chủ yếu có quy mô nhỏ, năng lực cạnh tranh còn hạn chế, trong khi công nghiệp hỗ trợ phát triển chậm, thiếu các dự án lớn đóng vai trò đầu tàu thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế. Sự phát triển giữa các vùng trong tỉnh còn có sự chênh lệch rõ rệt.
Năm 2025, Nghệ An đặt mục tiêu tổng kim ngạch xuất khẩu đạt 4,5 tỷ USD, tăng 21,62% so với năm 2024. Trong đó, kim ngạch xuất khẩu hàng hóa ước đạt 4 tỷ USD, vượt xa mục tiêu đề ra trong Nghị quyết đại hội và Đề án Phát triển xuất khẩu giai đoạn 2021–2025. Đây là nền tảng quan trọng để Nghệ An khẳng định vai trò trung tâm kinh tế vùng Bắc Trung Bộ trong thời gian tới.