Tuy nhiên, con đường chinh phục khẩu vị Việt không hề bằng phẳng, bởi bên cạnh những yếu tố thuận lợi, các chuỗi F&B quốc tế khi muốn nhượng quyền vào Việt Nam phải đối mặt với hai thách thức đặc thù và vô cùng lớn: sức cạnh tranh khốc liệt từ nền ẩm thực đường phố bản địa vốn nổi tiếng ngon-bổ-rẻ, và chi phí thuê mặt bằng tại các vị trí đắc địa ngày càng đắt đỏ.
Thị trường nhượng quyền F&B Việt Nam: Tăng trưởng mạnh mẽ và tiềm năng phát triển rộng mở
Sự quan tâm của các thương hiệu F&B nước ngoài đối với thị trường Việt Nam là điều không thể phủ nhận. Tính đến tháng 9 năm 2023, Bộ Công Thương đã ghi nhận có trên 310 thương hiệu quốc tế đăng ký hoạt động nhượng quyền kinh doanh tại Việt Nam, trong đó lĩnh vực F&B chiếm một tỷ trọng áp đảo, hơn 50%. Theo báo cáo "Ngành nhượng quyền F&B Việt Nam" do The Invention Lab mới phát hành gần đây, trong năm 2024, toàn ngành F&B tại Việt Nam có tổng cộng khoảng 323.010 cửa hàng đang hoạt động, trong đó số lượng cửa hàng vận hành theo mô hình chuỗi chiếm 7,3%, một sự gia tăng đáng kể so với tỷ lệ 5,2% của năm 2023.
Điều này cho thấy xu hướng chuyên nghiệp hóa và mở rộng theo chuỗi đang ngày càng trở nên rõ nét. Doanh thu của toàn ngành F&B trong năm 2024 cũng đạt một con số ấn tượng là 688,8 nghìn tỷ đồng, tăng trưởng 16,6% so với năm 2023. Mặc dù phải đối mặt với nhiều thách thức, ngành F&B Việt Nam vẫn tiếp tục phát triển mạnh mẽ, đặc biệt là các mô hình kinh doanh có khả năng thích ứng hiệu quả với sự thay đổi trong xu hướng chi tiêu của người tiêu dùng, nhất là tại các thành phố cấp II và cấp III".
Với những nền tảng tích cực này, giá trị thị trường F&B Việt Nam được ước tính sẽ đạt 755,393 nghìn tỷ đồng vào năm 2025 và dự đoán sẽ tiếp tục tăng lên mức 976,463 nghìn tỷ đồng vào năm 2028, với tốc độ tăng trưởng kép hàng năm (CARG) trong giai đoạn này được kỳ vọng vào khoảng 8,93%. Sự phục hồi và tăng trưởng ổn định của ngành F&B Việt Nam được dự báo sẽ tiếp tục nhờ vào mức tăng trưởng GDP cao của đất nước, các chính sách và môi trường kinh doanh ngày càng ổn định hơn, cùng với các chỉ số về chi tiêu của người dùng có xu hướng tăng lên.
Những yếu tố "vàng" thúc đẩy sự bùng nổ của mô hình nhượng quyền F&B tại Việt Nam
Sự tăng trưởng ấn tượng trong hoạt động nhượng quyền F&B tại Việt Nam qua từng năm không phải là ngẫu nhiên mà được thúc đẩy bởi bốn yếu tố chính. Thứ nhất, đó là một môi trường kinh doanh và các quy định về nhượng quyền thương mại ngày càng trở nên thuận lợi và rõ ràng hơn. Thứ hai, Việt Nam sở hữu một cơ cấu dân số "vàng" với khoảng 100 triệu người, trong đó có đến 70% dân số dưới 40 tuổi. Tệp dân số trẻ trung, năng động này luôn sẵn sàng chi tiêu để đón đầu các xu hướng ẩm thực mới và trải nghiệm những phong cách ăn uống đa dạng.
Người tiêu dùng Việt Nam, đặc biệt là thế hệ Gen Z và Y, rất cởi mở với các loại thực phẩm và đồ uống đến từ các nền văn hóa khác nhau, từ bánh mì kẹp thịt kiểu Mỹ, gà rán Hàn Quốc đến các loại bánh ngọt tinh tế của Nhật Bản. Hơn nữa, sự phát triển nhanh chóng của tầng lớp trung lưu tại các khu vực thành thị, được thúc đẩy bởi thu nhập khả dụng ngày càng tăng lên, khiến nhu cầu về các trải nghiệm F&B hiện đại, có thương hiệu và đảm bảo chất lượng cũng tăng trưởng mạnh mẽ qua từng năm. Quá trình đô thị hóa đang diễn ra nhanh chóng, đặc biệt là tại các thành phố lớn như Thành phố Hồ Chí Minh, Hà Nội và Đà Nẵng, chính là những địa bàn màu mỡ nơi các thương hiệu nhượng quyền đang phát triển mạnh mẽ.
Thứ ba, chi tiêu của người dân cho các sản phẩm và dịch vụ F&B được duy trì ở mức ổn định và có xu hướng gia tăng. Thứ tư, mô hình nhượng quyền thương mại hoàn toàn phù hợp với văn hóa doanh nhân năng động và tinh thần khởi nghiệp mạnh mẽ của người Việt Nam. Nó mang đến một lựa chọn hấp dẫn cho các chủ doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs) mong muốn nhanh chóng khởi động các dự án kinh doanh mới với một mô hình đã được kiểm chứng. The Invention Lab nhận định: "Nhượng quyền thương mại cung cấp cho các doanh nhân trẻ giải pháp thay thế ít rủi ro hơn so với việc tự mình xây dựng một thương hiệu từ đầu, bởi việc nhận quyền thường yêu cầu vốn đầu tư ban đầu khiêm tốn hơn và sự thành công của mô hình kinh doanh đã được chứng minh ở các thị trường khác".
Bên cạnh đó, sự tăng trưởng của ngành du lịch, với mục tiêu đón 21 triệu lượt khách quốc tế vào năm 2025 theo Tổng cục Du lịch Việt Nam, cũng sẽ là một động lực quan trọng thúc đẩy nhu cầu chi tiêu cho các dịch vụ F&B, đặc biệt là từ nhóm du khách quốc tế vốn quen thuộc với các thương hiệu toàn cầu như Starbucks. Ngoài ra, mục tiêu tăng trưởng kinh tế 8% vào năm 2025 mà Chính phủ Việt Nam đang đặt ra, với sự tập trung vào các yếu tố kinh tế chính như xuất khẩu, đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) và mở rộng các ngành công nghiệp, cũng sẽ tạo ra một dòng lao động có tay nghề cao chuyển đến Việt Nam làm việc, từ đó tiếp tục làm tăng nhu cầu mở thêm các nhà hàng, quán cà phê và các dịch vụ ăn uống đa dạng.
Thách thức không hề nhỏ: "Thức ăn đường phố và gánh nặng từ chi phí mặt bằng
Tuy nhiên, bức tranh ngành nhượng quyền F&B tại Việt Nam không chỉ toàn màu hồng. Theo báo cáo của The Invention Lab, mặc dù nhượng quyền thương mại có thể mang lại lợi nhuận khá tốt tại Việt Nam, các thương hiệu quốc tế vẫn phải đối mặt với rất nhiều thách thức đáng kể.
Ẩm thực đường phố: Đối thủ cạnh tranh đáng gờm về cả giá cả và hương vị độc đáo
Thách thức đầu tiên và có lẽ là lớn nhất chính là sự cạnh tranh từ nền ẩm thực đường phố vô cùng phong phú, đa dạng, vừa ngon miệng lại vừa có giá cả phải chăng của Việt Nam. Việt Nam luôn tự hào là một đất nước sở hữu nền văn hóa ẩm thực đường phố sôi động, với vô số món ăn ngon nổi tiếng thế giới như bánh mì, bún bò Huế, phở, bánh xèo, hủ tiếu, mì Quảng... Mỗi món ăn đều mang một hương vị đặc trưng hấp dẫn và thành phần dinh dưỡng tương đối cân bằng, đáp ứng được khẩu vị của đại đa số người dân. Hơn nữa, chi phí để thưởng thức ẩm thực đường phố cũng rất cạnh tranh; giá trung bình cho một bữa ăn no nê ở Việt Nam thường chỉ dao động từ 2 đến 3 đô la Mỹ, bằng khoảng 1/3 hoặc thậm chí là 1/4 giá của một bữa ăn tương tự ở các nước phát triển.
Chính vì lý do này mà nhiều thương hiệu F&B quốc tế vốn được định vị là bình dân ở thị trường quê nhà, như Starbucks hay McDonald’s, khi về Việt Nam lại buộc phải định vị mình ở phân khúc trung và cao cấp để có thể cạnh tranh và đảm bảo lợi nhuận. Điều này cũng giải thích tại sao nhiều thương hiệu hàng đầu thế giới về gà rán hay pizza lại không thể phát triển nhanh chóng và mạnh mẽ ở thị trường Việt Nam như kỳ vọng. Do đó, các doanh nghiệp nhận quyền bản địa cũng tỏ ra rất thận trọng với các xu hướng ẩm thực mới đòi hỏi vốn đầu tư ban đầu đáng kể, mặc dù nền kinh tế đã có những dấu hiệu phục hồi sau giai đoạn khó khăn của dịch Covid-19. Họ cũng thường ngần ngại đầu tư vào một thương hiệu mới hoàn toàn mà không có thành tích hoạt động nổi trội đã được kiểm chứng trong khu vực hoặc các thị trường tương đồng.
Câu chuyện của Dodo Pizza, một thương hiệu đến từ Nga, là một minh chứng cho những khó khăn này. Mới đây, vào giữa tháng 5, trên trang Fanpage Facebook của mình, Dodo Pizza đã chính thức thông báo về việc sẽ đóng toàn bộ 4 cửa hàng tại Thành phố Hồ Chí Minh vào ngày 26 tháng 5 và chỉ giữ lại duy nhất một cửa hàng tại Đồng Xoài, tỉnh Bình Phước. Thương hiệu này gia nhập thị trường Việt Nam từ năm 2021, và đến tháng 5 năm 2023 mới có 4 cửa hàng tại Thành phố Hồ Chí Minh, sau đó mở thêm một cửa hàng tại Đồng Xoài vào cuối năm 2024. Điều đáng nói là cho đến thời điểm này, thương hiệu Dodo Pizza vẫn đang ghi nhận sự tăng trưởng liên tục trên toàn cầu, với hơn 1.381 cửa hàng tại 27 quốc gia (bao gồm cả cửa hàng tự vận hành và nhượng quyền), đạt doanh thu bán hàng 1 tỷ đô la Mỹ vào năm 2024, tăng 28% so với năm 2023, nhưng lại không thành công tại Việt Nam.
Mặc dù là một thương hiệu nổi bật trên thế giới, nhưng khi gia nhập thị trường Việt, danh tiếng của Dodo Pizza dường như không tạo được chút "sủi bọt" nào, cho đến khi có thông tin họ đóng gần hết các cửa hàng thì mới được nhiều người biết đến. Nhìn chung, các thương hiệu thức ăn nhanh quốc tế thường gặp rất nhiều khó khăn khi muốn thâm nhập và phát triển tại thị trường Việt Nam.
Chi phí thuê mặt bằng "trên trời": Một bài toán nan giải tại các đô thị lớn
Một khó khăn lớn nữa mà các thương hiệu F&B nước ngoài muốn nhượng quyền tại Việt Nam phải đối mặt chính là giá thuê mặt bằng đang ở mức rất cao, đặc biệt là tại các đô thị lớn như Thành phố Hồ Chí Minh và Hà Nội. Việc tìm kiếm được các địa điểm phù hợp, có vị trí tốt với giá cả phải chăng để các chuỗi có thể mở cửa hàng là một thách thức không hề nhỏ. Sự cạnh tranh về mặt bằng đến từ các kênh bán lẻ hiện đại khác đang nổi lên nhanh chóng, cùng với sự phát triển không ngừng của ngành bán lẻ nói chung tại hai thành phố đầu tàu này.
Báo cáo thị trường bán lẻ từ CBRE cho biết, các mặt bằng tại các trung tâm thương mại ở khu vực nội thành (ví dụ như khu trung tâm quận 1 của Thành phố Hồ Chí Minh) chỉ chiếm khoảng 12% tổng nguồn cung mặt bằng bán lẻ của thành phố, nhưng tỷ lệ lấp đầy luôn ở mức rất cao, khoảng 93-99%, khiến rất ít mặt bằng trống có sẵn. Điều này đã đẩy giá thuê tại các khu vực trung tâm trong các trung tâm thương mại tăng từ 10% đến 11% mỗi năm.
Riêng trong năm 2024, CBRE ghi nhận giá thuê tại khu trung tâm đã lên tới 280 đô la Mỹ mỗi mét vuông một tháng (tương đương khoảng 7 triệu đồng), tăng 15,4% so với cùng kỳ năm 2023. Giá thuê mặt bằng nhà phố ở khu vực trung tâm cũng đắt đỏ không kém gì so với mặt bằng trong các trung tâm thương mại. Ngay cả các mặt bằng bán lẻ thuộc các dự án nằm ngoài khu vực trung tâm cũng có mức tăng giá thuê hàng năm là 4-5%, với giá thuê trung bình khoảng 53 đô la Mỹ mỗi mét vuông một tháng (tương đương 1,3 triệu đồng).
Động lực phát triển mới và sự trưởng thành của ngành nhượng quyền F&B trong tương lai
Mặc dù đối mặt với nhiều thách thức, ngành nhượng quyền F&B tại Việt Nam vẫn được dự báo sẽ có những động lực phát triển quan trọng trong năm 2025 và những năm tiếp theo, phần lớn đến từ những thay đổi trong chính sách của Nhà nước và sự trưởng thành của chính ngành. Động lực đầu tiên được kỳ vọng là làn sóng khoảng 100.000 người có thể sẽ hưởng lợi từ chính sách theo Nghị định 178, mà Bộ Nội vụ đang có kế hoạch triển khai. Nhóm đối tượng này bao gồm cả công chức và viên chức, những người khi rời khỏi bộ máy Nhà nước sẽ nhận được một khoản hỗ trợ tài chính đáng kể, tạo ra một lượng vốn nhất định cho các hoạt động khởi nghiệp. Trong số các lựa chọn khởi nghiệp mà họ có, lĩnh vực F&B vẫn được xem là một trong những lựa chọn hàng đầu, bởi đây là một lĩnh vực tương đối dễ gia nhập và có tỷ lệ thành công khá cao nếu được vận hành đúng cách và có mô hình kinh doanh phù hợp.
Thương hiệu Mixue đang là một ví dụ điển hình được nhiều doanh nhân trẻ lựa chọn để nhận quyền khi muốn khởi nghiệp. Ngoài ra, làn sóng sa thải nhân sự vào đầu năm 2025 trong khu vực tư nhân, do áp lực của việc tinh giản cơ cấu bộ máy và tái cơ cấu doanh nghiệp, cũng được dự báo sẽ tạo ra một nhóm lớn các chuyên gia giàu kinh nghiệm trong nhiều lĩnh vực khác nhau và có xu hướng muốn tự mình khởi nghiệp, tương tự như những gì đã xảy ra vào đầu năm 2024. Một tín hiệu tích cực khác cho thấy sự trưởng thành của ngành là các doanh nghiệp nhượng quyền F&B tại Việt Nam đang dần chuẩn hóa hơn nữa các quy trình và hoạt động của mình.
Thay vì chỉ tập trung vào việc mở rộng quy mô bằng mọi giá hoặc ưu tiên doanh thu từ việc thu phí nhượng quyền, nhiều bên nhượng quyền lớn hiện đang có xu hướng kiểm soát chặt chẽ hơn đối với các đối tác nhận quyền của mình. Họ yêu cầu các đối tác phải đảm bảo rằng mọi hoạt động đều tuân thủ nghiêm ngặt các tiêu chuẩn đã được thiết lập nhằm duy trì chất lượng sản phẩm, dịch vụ đồng nhất và bảo vệ danh tiếng của thương hiệu trên toàn hệ thống.
Ngành nhượng quyền F&B tại Việt Nam đang ở trong một giai đoạn phát triển đầy sôi động nhưng cũng không kém phần phức tạp. Những yếu tố thuận lợi về nhân khẩu học, tăng trưởng kinh tế và văn hóa khởi nghiệp tạo ra một nền tảng vững chắc cho sự phát triển. Những thách thức đặc thù từ sự cạnh tranh của ẩm thực đường phố và chi phí mặt bằng cao đòi hỏi các thương hiệu quốc tế phải có những chiến lược thâm nhập và vận hành thực sự thông minh, linh hoạt và có sự thấu hiểu sâu sắc thị trường địa phương. Với những động lực mới từ chính sách và sự trưởng thành hơn trong quản lý của ngành, thị trường F&B Việt Nam hứa hẹn sẽ tiếp tục là một sân chơi hấp dẫn, nơi những mô hình kinh doanh hiệu quả và có khả năng thích ứng cao sẽ tìm thấy cơ hội để tỏa sáng.
Bảo An