Hành trình từ quên lãng đến sản phẩm OCOP tiềm năng
"Tán Ma" là một giống trà cổ, được trồng rải rác trong vườn nhà của các hộ dân tại các xã Trung Xuân, Nam Thanh, Trung Thượng... của huyện Quan Sơn. Từ bao đời nay, người Thái đã quen thuộc với hương vị đặc trưng của loại trà này. Tuy nhiên, do sản lượng ít ỏi, phương thức sản xuất thủ công và thiếu đầu ra, trà "Tán Ma" dần rơi vào quên lãng, chỉ còn được sử dụng trong phạm vi gia đình hoặc làm quà biếu cho khách quý.
Bước ngoặt chỉ đến khi chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP) được triển khai. Nhận thấy tiềm năng to lớn của "Tán Ma", chính quyền địa phương và người dân đã chung tay nỗ lực để khôi phục và phát triển loại trà cổ này. Người dân bản Phụn, xã Trung Xuân, nơi được xem là "thủ phủ" của trà "Tán Ma", đã mạnh dạn mở rộng diện tích trồng, chuyển từ mô hình sản xuất nhỏ lẻ sang tập trung, đồng thời chú trọng hơn vào khâu chế biến và tìm kiếm thị trường tiêu thụ.
Năm 2019, Hội phụ nữ xã Trung Xuân đã thành lập nhóm sản xuất trà "Tán Ma" do phụ nữ làm chủ, quy tụ 30 thành viên với tổng diện tích 5 ha. Đây là một bước tiến quan trọng, đánh dấu sự hồi sinh mạnh mẽ của trà "Tán Ma", mang lại nguồn thu nhập đáng kể và cải thiện đời sống của nhiều hộ gia đình.
Bí mật tạo nên hương vị độc đáo của trà "Tán Ma"
Điều làm nên sự khác biệt của trà "Tán Ma" không chỉ nằm ở giống trà cổ, mà còn ở phương pháp chế biến hoàn toàn thủ công, được truyền lại qua nhiều thế hệ. Những búp trà tươi non, sau khi được thu hái bởi bàn tay khéo léo của người phụ nữ Thái, sẽ trải qua một quy trình chế biến tỉ mỉ. Đầu tiên, trà được làm héo tự nhiên trong khoảng 30 phút. Sau đó, người dân dùng tay vò trà, một công đoạn đòi hỏi sự khéo léo và kinh nghiệm để trà đạt được độ dập vừa phải, giải phóng hương thơm và các hoạt chất quý.
Điểm đặc biệt trong quy trình chế biến trà "Tán Ma" là việc ủ trà cùng lá dáy rừng. Lá dáy có tác dụng làm giảm vị chát của trà, tạo nên hương vị đặc trưng, không lẫn vào đâu được. Cuối cùng, trà được phơi khô dưới ánh nắng mặt trời, một phương pháp tự nhiên giúp trà giữ được hương vị nguyên bản và các dưỡng chất quý giá. Nhờ quy trình chế biến hoàn toàn thủ công, không sử dụng bất kỳ hóa chất nào, trà "Tán Ma" có màu nước đỏ vàng đẹp mắt, vị ngọt thanh đặc trưng, và đặc biệt tốt cho sức khỏe tim mạch và hệ tiêu hóa.
Từ năm 2020, trà "Tán Ma" chính thức được giới thiệu ra thị trường và nhanh chóng nhận được sự yêu thích của người tiêu dùng. Với mức giá dao động từ 80.000 đến 100.000 đồng/kg, trà "Tán Ma" không chỉ là một thức uống thơm ngon mà còn là một món quà ý nghĩa, mang đậm bản sắc văn hóa của vùng đất Quan Sơn. Sự khởi sắc này đã tạo động lực mạnh mẽ, thúc đẩy người dân tích cực mở rộng diện tích trồng trà, nâng cao sản lượng và chất lượng sản phẩm.
Để hỗ trợ người dân phát triển cây trà cổ, chính quyền huyện Quan Sơn đã chủ động vào cuộc, đồng hành cùng bà con trong việc hỗ trợ kỹ thuật, cung cấp giống cây chất lượng, xây dựng thương hiệu và tìm kiếm thị trường tiêu thụ. Theo số liệu thống kê từ Phòng Nông nghiệp huyện Quan Sơn, toàn huyện hiện có hơn 100 ha trà "Tán Ma", tập trung chủ yếu tại các xã Trung Xuân, Tam Thanh, Sơn Thủy, Trung Thượng... Riêng tại bản Phụn, có 30 hộ gia đình tham gia trồng trà với tổng diện tích 5 ha.
Với quyết tâm đưa trà "Tán Ma" trở thành sản phẩm OCOP, huyện Quan Sơn đang tích cực phối hợp với các cơ quan chức năng để nâng cao chất lượng sản phẩm, hoàn thiện bao bì, nhãn mác, truy xuất nguồn gốc, đồng thời đẩy mạnh ứng dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất và chế biến. Tuy nhiên, việc quy hoạch vùng nguyên liệu tập trung vẫn còn gặp nhiều khó khăn do diện tích trồng trà còn phân tán, đòi hỏi sự nỗ lực và kiên trì trong thời gian tới.
Mặc dù vậy, với sự chung tay của chính quyền và người dân, trà "Tán Ma" đang dần khẳng định vị thế của mình, không chỉ là một sản phẩm nông nghiệp đơn thuần mà còn là một biểu tượng văn hóa, một niềm tự hào của người dân Quan Sơn. Trong tương lai không xa, hy vọng rằng trà "Tán Ma" sẽ trở thành một sản phẩm OCOP đặc trưng, góp phần quảng bá hình ảnh của vùng đất Quan Sơn đến với du khách trong và ngoài nước, đồng thời nâng cao thu nhập và cải thiện đời sống của đồng bào dân tộc Thái nơi đây. Câu chuyện về trà "Tán Ma" không chỉ là câu chuyện về một loại trà, mà còn là câu chuyện về sự hồi sinh, sự nỗ lực và niềm tin vào những giá trị truyền thống.
Bảo An