Theo số liệu thống kê, tính đến tháng 11 năm 2024, tổng kim ngạch xuất khẩu rau quả của Việt Nam sang Trung Quốc đã đạt gần 4,34 tỉ USD, tăng 27,5% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, có 6 mặt hàng đạt doanh thu trên 100 triệu USD, gồm: sầu riêng, thanh long, mít, chuối, xoài và hạt dẻ cười. Đặc biệt, sầu riêng tiếp tục dẫn đầu với giá trị xuất khẩu 2,84 tỉ USD, tăng gần 44% so với năm trước. Thanh long giữ vị trí thứ hai với doanh thu 316 triệu USD, mặc dù giảm 29%. Đứng thứ ba là mít, với giá trị 243 triệu USD, tăng 18%. Chuối đạt 225 triệu USD, tăng 6,5%, xoài đạt 129 triệu USD, tăng 13%, và hạt dẻ cười đạt 106 triệu USD, tăng 52%.
Hiệp hội Rau quả Việt Nam cũng dẫn số liệu từ Cơ quan Hải quan Trung Quốc, cho biết tổng giá trị nhập khẩu rau quả của nước này trong năm 2024 đạt gần 22,2 tỉ USD, giảm 1,4% so với cùng kỳ năm 2023. Mặc dù tổng giá trị nhập khẩu giảm, Việt Nam vẫn đạt được mức tăng trưởng ấn tượng. Trung Quốc nhập khẩu rau quả từ Việt Nam với giá trị 4,05 tỉ USD, tăng gần 26% so với năm trước, đứng thứ hai sau Thái Lan. Trong khi đó, Thái Lan - nguồn cung chính của Trung Quốc - đạt kim ngạch 6,8 tỉ USD nhưng giảm 19,4%. Philippines xếp thứ bảy với giá trị 544 triệu USD, giảm 19%.
Trong số các mặt hàng cụ thể, sầu riêng là trái cây mà Trung Quốc chi nhiều tiền nhất để nhập khẩu, với tổng giá trị lên đến 6,8 tỉ USD, tăng 3,9% so với năm trước. Thái Lan vẫn là nguồn cung lớn nhất, đạt giá trị 3,92 tỉ USD, nhưng giảm 12,5%. Việt Nam giữ vị trí thứ hai với giá trị xuất khẩu sầu riêng đạt 2,86 tỉ USD, tăng mạnh 38%. Điều này cho thấy sự chuyển hướng trong đơn hàng từ Thái Lan và Malaysia sang Việt Nam, nhờ lợi thế về khoảng cách địa lý gần và giá cả cạnh tranh.
Chuối cũng là một mặt hàng quan trọng với tổng giá trị nhập khẩu của Trung Quốc đạt 812 triệu USD, giảm gần 19% so với năm trước. Tuy nhiên, Việt Nam đã vượt qua Philippines và Ecuador để trở thành nguồn cung chuối lớn nhất, với doanh thu 236,5 triệu USD.
Ngoài ra, Việt Nam cũng là nhà cung cấp hàng đầu cho Trung Quốc đối với một số loại rau quả như thanh long, dưa hấu, xoài, trái vải và khoai lang. Một điểm đáng chú ý khác là dừa tươi, một mặt hàng mới được xuất khẩu chính ngạch sang Trung Quốc, đạt giá trị 74,7 triệu USD (theo số liệu từ phía Trung Quốc), đứng sau Thái Lan và Indonesia.
Ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam, nhận xét rằng, trong bối cảnh tổng lượng nhập khẩu rau quả của Trung Quốc giảm, việc Việt Nam vẫn duy trì được mức tăng trưởng mạnh mẽ là kết quả của nỗ lực không ngừng từ phía các doanh nghiệp trong nước. Đối với sầu riêng, mặt hàng đang được xem là "nóng" nhất, giá trị và sản lượng nhập khẩu tăng nhẹ nhưng giá bán bình quân lại giảm hơn 5%. Điều này cho thấy, nhà nhập khẩu Trung Quốc đã chủ động chuyển dịch đơn hàng từ Thái Lan và Malaysia sang Việt Nam.
Theo ông Nguyên, lợi thế về vị trí địa lý gần và giá cả cạnh tranh đã giúp Việt Nam đạt được thành công này. Tuy nhiên, ông cũng đưa ra dự báo rằng năm 2025, xuất khẩu rau quả của Việt Nam có thể không đạt mức tăng trưởng đột phá như năm 2024. Tổng kim ngạch xuất khẩu dự kiến sẽ đạt khoảng 8 tỉ USD, tăng nhẹ so với mức 7,15 tỉ USD của năm 2024.
Không chỉ dừng lại ở các mặt hàng truyền thống, nhiều doanh nghiệp Việt Nam đã tích cực mở rộng danh mục sản phẩm xuất khẩu. Chẳng hạn, các mặt hàng như chanh leo, dưa lưới, bưởi và khoai môn cũng đang thu hút sự chú ý của thị trường Trung Quốc. Các mặt hàng này không chỉ đáp ứng tiêu chuẩn chất lượng mà còn phù hợp với thị hiếu tiêu dùng đang thay đổi nhanh chóng tại Trung Quốc. Với sự đa dạng hóa này, Việt Nam đang dần khẳng định vị thế là nguồn cung cấp rau quả quan trọng của khu vực.
Một yếu tố quan trọng khác giúp ngành rau quả Việt Nam tăng trưởng mạnh là sự cải thiện trong quy trình sản xuất và chế biến. Các doanh nghiệp đang đầu tư vào công nghệ hiện đại, không chỉ để nâng cao chất lượng sản phẩm mà còn để kéo dài thời gian bảo quản, đảm bảo sản phẩm luôn tươi ngon khi đến tay người tiêu dùng. Điều này đặc biệt quan trọng khi Trung Quốc ngày càng khắt khe về tiêu chuẩn nhập khẩu, bao gồm các yêu cầu về an toàn thực phẩm và kiểm dịch thực vật.
Thêm vào đó, việc ký kết các hiệp định thương mại song phương và đa phương giữa Việt Nam và Trung Quốc cũng đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy xuất khẩu. Những chính sách ưu đãi thuế quan và thủ tục hải quan được cải thiện đã tạo điều kiện thuận lợi cho rau quả Việt Nam thâm nhập sâu hơn vào thị trường này. Tuy nhiên, để duy trì đà tăng trưởng, Việt Nam cần không ngừng nâng cao chất lượng và đa dạng hóa sản phẩm. Cạnh tranh với các quốc gia như Thái Lan, Philippines, hay thậm chí là các thị trường mới nổi khác, đòi hỏi sự sáng tạo và chiến lược dài hạn từ phía các doanh nghiệp.
Trong bối cảnh năm 2024 ghi nhận nhiều thành tựu, ngành rau quả Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để tiếp tục phát triển trong các năm tới. Sự thành công của sầu riêng, chuối và các mặt hàng khác là minh chứng rõ ràng cho tiềm năng của ngành. Tuy nhiên, thách thức cũng không hề nhỏ, đặc biệt khi xu hướng tiêu dùng tại Trung Quốc thay đổi và các yêu cầu về tiêu chuẩn nhập khẩu ngày càng cao. Để tận dụng tối đa cơ hội này, các doanh nghiệp cần không ngừng đổi mới, đầu tư vào nghiên cứu thị trường và xây dựng thương hiệu bền vững cho sản phẩm của mình.