Một trong những hướng đi đầy tiềm năng và ngày càng được chú trọng chính là khai thác sâu sắc các giá trị văn hóa truyền thống của địa phương, biến di sản thành tài sản, biến câu chuyện văn hóa thành trải nghiệm ẩm thực lôi cuốn. Thành phố Đà Nẵng gần đây đã có những bước đi tiên phong đầy ấn tượng trong việc kết hợp ẩm thực với du lịch và quảng bá văn hóa. Lễ hội Đà Nẵng Food Tour 2025, với chủ đề "Món ngon hội tụ", đã thực sự tạo nên một không gian ẩm thực đa sắc màu, giới thiệu đến công chúng và du khách hơn 200 món ăn đặc sắc. Những món ăn này không chỉ bao gồm các đặc sản nổi tiếng của Đà Nẵng mà còn quy tụ hương vị ẩm thực đặc trưng từ nhiều vùng miền khác nhau của Việt Nam, đồng thời có sự góp mặt của những tinh hoa ẩm thực quốc tế.
Để tăng thêm sức hấp dẫn và tính tương tác cho sự kiện, Sở Du lịch Đà Nẵng đã phối hợp cùng các đơn vị kinh doanh ẩm thực trên địa bàn để phát hành 5.000 cuốn hộ chiếu ẩm thực Đà Nẵng Food Tour, được thiết kế với hai phiên bản tiếng Việt và tiếng Anh. Sáng kiến về hộ chiếu ẩm thực này thực chất đã được khởi động từ dịp Giáng sinh năm 2024 và kỳ nghỉ lễ 30 tháng 4 năm 2025 vừa qua chính là cơ hội để tiếp tục khẳng định giá trị và sức hút của ý tưởng độc đáo này.
Sự nỗ lực của Đà Nẵng trong việc phát triển du lịch ẩm thực còn được ghi nhận trên trường quốc tế khi vào tháng 1 năm 2025, cẩm nang ẩm thực danh tiếng Michelin đã chính thức xếp Đà Nẵng vào danh sách 10 điểm đến ẩm thực thú vị nhất thế giới đáng để khám phá trong năm nay. Những sự kiện và ghi nhận này không chỉ là niềm tự hào của riêng Đà Nẵng mà còn là nguồn cảm hứng cho các địa phương khác trong việc khai thác tiềm năng ẩm thực gắn liền với văn hóa và du lịch.
Xây dựng mô hình F&B bền vững trên nền tảng văn hóa: Góc nhìn chuyên gia
Để hiểu rõ hơn về cách thức xây dựng một mô hình F&B bền vững dựa trên các giá trị văn hóa, ông Lý Đình Quân, Chủ tịch Hiệp hội Văn hóa ẩm thực thành phố Đà Nẵng, đã có những chia sẻ sâu sắc. Theo ông Quân, yếu tố đầu tiên và mang tính nền tảng là việc các doanh nghiệp F&B phải định vị được giá trị phát triển của mình dựa trên chính bản sắc văn hóa độc đáo của địa phương, xem đó như là cốt lõi tinh thần, là linh hồn của thương hiệu.
Từ sự định vị này, doanh nghiệp mới có thể xây dựng nên những câu chuyện sản phẩm, những câu chuyện thương hiệu giàu cảm xúc, gắn liền một cách tự nhiên với lịch sử hình thành, với con người bản địa, với những phong tục tập quán và những giá trị truyền thống. Quan trọng hơn nữa là phải tìm ra được cách thức truyền tải những trải nghiệm văn hóa đó một cách sống động, chân thực và hấp dẫn đến với từng thực khách, biến mỗi bữa ăn không chỉ là việc thưởng thức món ngon mà còn là một hành trình khám phá văn hóa.
Tiếp theo, một trụ cột không thể thiếu khác là việc hình thành và phát triển các chuỗi cung ứng sử dụng tối đa nguồn nguyên liệu địa phương. Ưu tiên hàng đầu nên dành cho các sản phẩm nông nghiệp hữu cơ, các sản phẩm được canh tác theo phương pháp thân thiện với môi trường, vừa đảm bảo chất lượng cho món ăn, vừa góp phần bảo vệ hệ sinh thái. Đi đôi với đó là việc thiết lập các hệ thống truy xuất nguồn gốc rõ ràng, minh bạch và tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về vệ sinh an toàn thực phẩm. Điều này không chỉ tạo dựng niềm tin cho người tiêu dùng mà còn nâng cao giá trị của nông sản địa phương. Việc xây dựng chuỗi cung ứng bền vững này đòi hỏi sự chung tay của nhiều bên, từ người nông dân, nhà sản xuất đến các đơn vị F&B.
Sức mạnh cộng hưởng: Liên kết đa bên và phát triển hệ sinh thái ẩm thực
Ông Lý Đình Quân cũng đặc biệt nhấn mạnh tầm quan trọng của tư duy liên kết và hợp tác giữa khu vực công (các cơ quan quản lý nhà nước, các tổ chức xúc tiến) và khu vực tư (các doanh nghiệp, nhà đầu tư) nhằm tạo dựng và phát triển một cộng đồng F&B vững mạnh tại địa phương. Sự hợp tác này có thể thể hiện qua việc xây dựng các chính sách hỗ trợ, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp phát triển, tổ chức các sự kiện quảng bá chung, hay cùng nhau xây dựng các tiêu chuẩn chất lượng.
Hơn nữa, cần phải huy động được sức mạnh tổng hợp của các tác nhân chủ chốt trong hệ sinh thái ẩm thực, bao gồm các nghệ nhân ẩm thực – những người nắm giữ bí quyết và kỹ thuật chế biến các món ăn truyền thống, những người nông dân – người trực tiếp tạo ra nguồn nguyên liệu đặc trưng, các đầu bếp – người thổi hồn vào món ăn và sáng tạo dựa trên nền tảng truyền thống, và các doanh nhân – người có tầm nhìn và khả năng tổ chức kinh doanh, đưa sản phẩm đến với thị trường. Sự kết nối và hợp tác chặt chẽ giữa các thành phần này sẽ giúp lan tỏa những tinh hoa ẩm thực truyền thống, đồng thời góp phần gìn giữ và phát triển các nghề thủ công cổ truyền liên quan đến ẩm thực. Từ đó, từng bước hình thành nên một hệ sinh thái F&B đa dạng, năng động, gắn kết mật thiết với các ngành kinh tế khác như du lịch, văn hóa và các làng nghề thủ công, tạo nên những giá trị cộng hưởng to lớn và bền vững cho toàn bộ cộng đồng.
Lợi ích đa chiều khi ẩm thực "chạm" vào văn hóa
Việc các doanh nghiệp F&B chủ động bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa ẩm thực truyền thống không chỉ là một trách nhiệm xã hội mà còn mang lại những lợi ích thiết thực và đa chiều. Đối với bản thân doanh nghiệp, việc xây dựng thương hiệu dựa trên nền tảng văn hóa giúp tạo ra một định vị khác biệt, một bản sắc riêng không dễ bị sao chép, từ đó nâng cao đáng kể năng lực cạnh tranh trên thị trường. Những thương hiệu gắn liền với câu chuyện văn hóa thường dễ dàng tạo được thiện cảm, xây dựng được lòng tin và sự trung thành bền vững từ phía khách hàng. Đồng thời, việc lồng ghép các yếu tố văn hóa vào trải nghiệm ẩm thực sẽ mang đến cho khách hàng, đặc biệt là khách du lịch, một hành trình khám phá đầy thú vị và ý nghĩa, vượt xa nhu cầu ăn uống đơn thuần.
Đây cũng là cơ hội để doanh nghiệp mở rộng tệp khách hàng tiềm năng khi ngành du lịch ngày càng khẳng định vai trò là một ngành kinh tế mũi nhọn. Ở cấp độ rộng hơn, mỗi doanh nghiệp F&B thành công trong việc gắn kết với văn hóa có thể trở thành một "đại sứ hình ảnh", góp phần quảng bá thương hiệu quốc gia, thúc đẩy xuất khẩu các sản phẩm nông nghiệp và ẩm thực đặc trưng, đồng thời thu hút đầu tư vào lĩnh vực này. Đối với cộng đồng, mô hình phát triển F&B dựa trên văn hóa giúp bảo tồn và phát huy các di sản bản địa quý báu, tạo ra sinh kế bền vững cho người dân địa phương, và thúc đẩy sự phát triển của các làng nghề truyền thống, các vùng nguyên liệu đặc sản cũng như toàn bộ chuỗi giá trị nông sản truyền thống.
Chuỗi giá trị ẩm thực bền vững: Vai trò của từng mắt xích
Để xây dựng một chuỗi giá trị ẩm thực bền vững thực sự, sự đóng góp và ý thức trách nhiệm của từng mắt xích trong chuỗi là vô cùng quan trọng. Người nông dân chính là mắt xích khởi đầu, giữ vai trò then chốt trong việc cung ứng nguồn nguyên liệu sạch, an toàn và có chất lượng cao. Họ không chỉ là người trồng trọt, chăn nuôi mà còn là những người gìn giữ và bảo tồn các giống cây trồng, vật nuôi bản địa truyền thống – những yếu tố quan trọng để có thể kể nên những câu chuyện văn hóa ẩm thực đặc sắc. Để đáp ứng yêu cầu của sự phát triển bền vững, người nông dân cần được hỗ trợ và khuyến khích áp dụng các phương pháp canh tác tiên tiến, không sử dụng hóa chất độc hại, đảm bảo vệ sinh và thân thiện với môi trường.
Ở khâu sản xuất và chế biến, các doanh nghiệp thực phẩm cần tập trung tạo ra những sản phẩm đạt chất lượng cao, ứng dụng công nghệ hiện đại để giữ trọn vẹn hương vị tự nhiên và giá trị dinh dưỡng của nguyên liệu, đồng thời phải duy trì tính minh bạch trong toàn bộ quy trình sản xuất. Các doanh nghiệp F&B, những nhà hàng, quán ăn, đóng vai trò là "người chuyển hóa", biến những nguyên liệu thô thành những trải nghiệm ẩm thực giàu cảm xúc, vừa mang tính nghệ thuật, vừa là phương tiện hiệu quả để truyền tải và giáo dục văn hóa đến với người tiêu dùng. Cuối cùng, người tiêu dùng, tuy là mắt xích cuối cùng nhưng lại có vai trò quyết định đến sự thành công của toàn bộ chuỗi giá trị. Việc tiêu dùng một cách có ý thức, ưu tiên lựa chọn các sản phẩm địa phương, các sản phẩm được sản xuất theo hướng thân thiện với môi trường, cùng với những phản hồi trung thực và mang tính xây dựng sẽ góp phần hoàn thiện sản phẩm và thúc đẩy sự phát triển bền vững của toàn ngành ẩm thực.
Rõ ràng, việc khai thác và phát huy các giá trị văn hóa địa phương không chỉ là một xu hướng nhất thời mà đã trở thành một chiến lược phát triển chiều sâu, mang lại lợi ích bền vững cho ngành ẩm thực. Văn hóa chính là "gia vị" độc đáo, là linh hồn không thể thiếu để các món ăn không chỉ ngon về vị giác mà còn chạm đến cảm xúc và mang đậm dấu ấn của một vùng đất, một dân tộc.
Sự thành công của các mô hình F&B dựa trên nền tảng văn hóa đòi hỏi một tầm nhìn dài hạn, sự đầu tư nghiêm túc và quan trọng nhất là sự chung tay, hợp tác chặt chẽ của tất cả các bên liên quan, từ người nông dân, nhà sản xuất, doanh nghiệp đến các cơ quan quản lý và chính người tiêu dùng. Bằng cách trân trọng, gìn giữ và phát huy một cách sáng tạo di sản văn hóa ẩm thực, Việt Nam hoàn toàn có thể đưa ngành F&B của mình lên một tầm cao mới, không chỉ đáp ứng nhu cầu ngày càng đa dạng của thực khách mà còn góp phần quan trọng vào sự phát triển kinh tế, xã hội và quảng bá hình ảnh quốc gia ra thế giới.
Bảo An