Phân bón là yếu tố đầu vào quan trọng đối với sản xuất nông nghiệp, ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất và chất lượng cây trồng. Ở Việt Nam, nông nghiệp đóng vai trò xương sống trong nền kinh tế và là nguồn thu nhập chính của hàng triệu hộ dân. Tuy nhiên, từ năm 2014 theo quy định của Luật Thuế giá trị gia tăng (GTGT), phân bón được xếp vào nhóm hàng hóa không chịu thuế GTGT. Quy định này ban đầu được đặt ra với mục đích giảm chi phí sản xuất cho người nông dân. Tuy nhiên, trên thực tế, việc không đánh thuế GTGT đối với phân bón đã gây ra nhiều bất cập cho các doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh và ảnh hưởng tiêu cực đến nền nông nghiệp nói chung.
Nhiều ý kiến hiện ủng hộ phương án áp thuế giá trị gia tăng 5% đối với phân bón.
Hiện nay, nhiều ý kiến đề xuất áp dụng mức thuế GTGT 5% cho mặt hàng phân bón để khắc phục những bất cập này. Tuy nhiên, vấn đề này vẫn đang gây ra tranh cãi, đặc biệt liên quan đến tác động của thuế đối với giá thành sản phẩm và lợi ích của người nông dân.
Những bất cập của chính sách không chịu thuế GTGT đối với phân bón
Chính sách không đánh thuế GTGT với phân bón được ban hành nhằm mục đích giảm chi phí sản xuất cho nông dân, qua đó góp phần tăng năng suất nông nghiệp. Tuy nhiên, sau nhiều năm áp dụng, chính sách này đã bộc lộ nhiều bất cập.
Thứ nhất, khi phân bón được đưa vào danh mục không chịu thuế GTGT, các doanh nghiệp sản xuất và kinh doanh phân bón không được khấu trừ thuế GTGT đầu vào của nguyên liệu, máy móc, và các chi phí liên quan. Điều này khiến chi phí sản xuất tăng lên, buộc doanh nghiệp phải cộng thêm khoản chi phí này vào giá bán. Kết quả là giá phân bón không những không giảm mà còn có xu hướng tăng, khiến người nông dân phải chịu thiệt.
Tiếp theo, chính sách này tạo ra sự bất bình đẳng giữa các doanh nghiệp trong nước và doanh nghiệp nhập khẩu. Phân bón sản xuất trong nước phải chịu chi phí đầu vào cao hơn do không được khấu trừ thuế GTGT, trong khi các sản phẩm nhập khẩu lại được miễn thuế nhập khẩu và không chịu thuế GTGT. Điều này làm suy giảm sức cạnh tranh của phân bón nội địa, gây khó khăn cho các doanh nghiệp trong nước, và làm tăng sự phụ thuộc vào phân bón nhập khẩu.
Chính sách không chịu thuế GTGT cũng ảnh hưởng đến đầu tư của doanh nghiệp vào công nghệ mới và dây chuyền sản xuất hiện đại. Khi không được khấu trừ thuế GTGT đầu vào, doanh nghiệp phải gánh thêm chi phí lớn, hạn chế khả năng tái đầu tư và cải thiện chất lượng sản phẩm. Điều này làm giảm khả năng phát triển của ngành sản xuất phân bón trong nước, ảnh hưởng tiêu cực đến chuỗi giá trị nông nghiệp.
Lợi ích của việc áp dụng thuế GTGT 5% đối với phân bón
Việc áp dụng mức thuế GTGT 5% đối với phân bón sẽ mang lại nhiều lợi ích cho cả doanh nghiệp, người nông dân và nền kinh tế nói chung.
Thứ nhất, với mức thuế 5%, các doanh nghiệp sản xuất phân bón sẽ được khấu trừ thuế GTGT đầu vào. Điều này giúp giảm chi phí sản xuất, qua đó có thể bình ổn giá phân bón trên thị trường. Khi chi phí được kiểm soát tốt hơn, doanh nghiệp có điều kiện tái đầu tư vào công nghệ và cải thiện chất lượng sản phẩm, nâng cao khả năng cạnh tranh với các sản phẩm nhập khẩu.
Thứ hai, mức thuế 5% là mức thuế thấp, không tạo áp lực lớn lên giá thành phân bón. Theo các chuyên gia kinh tế, việc áp dụng thuế suất này chỉ tác động nhẹ đến giá phân bón, nhưng bù lại sẽ mang lại lợi ích lớn hơn từ việc giảm chi phí sản xuất của doanh nghiệp và tăng sức cạnh tranh của hàng nội địa. Do đó, người nông dân có thể được hưởng lợi từ giá phân bón ổn định hơn trong dài hạn.
Thứ ba, áp dụng thuế GTGT cũng giúp tạo ra môi trường kinh doanh bình đẳng giữa các doanh nghiệp trong và ngoài nước. Khi cả phân bón nhập khẩu và sản xuất trong nước đều phải chịu thuế GTGT, các doanh nghiệp nội địa sẽ có thêm cơ hội cạnh tranh sòng phẳng. Điều này không chỉ giúp giảm phụ thuộc vào phân bón nhập khẩu mà còn khuyến khích phát triển ngành sản xuất phân bón trong nước.
Cuối cùng, việc đánh thuế GTGT cũng góp phần tăng nguồn thu cho ngân sách nhà nước, tạo điều kiện để chính phủ đầu tư vào các chương trình hỗ trợ nông nghiệp như trợ giá phân bón, tín dụng ưu đãi cho nông dân hoặc đầu tư vào nghiên cứu và phát triển giống cây trồng, kỹ thuật canh tác.
Lo ngại về tác động của thuế GTGT đối với giá phân bón và nông dân
Mặc dù mức thuế 5% được cho là không quá cao, nhưng trong bối cảnh giá phân bón đã tăng mạnh do các yếu tố thị trường như giá nguyên liệu đầu vào và chi phí vận chuyển, bất kỳ sự gia tăng nào thêm vào giá thành sản phẩm đều có thể gây áp lực lên người nông dân. Phân bón chiếm tỷ trọng lớn trong chi phí sản xuất nông nghiệp, do đó nếu giá phân bón tiếp tục tăng, lợi nhuận của nông dân sẽ bị thu hẹp, đặc biệt đối với những hộ canh tác nhỏ lẻ.
Ngoài ra, lo ngại rằng doanh nghiệp sẽ chuyển toàn bộ chi phí thuế sang người tiêu dùng cuối cùng, tức là người nông dân, cũng không phải là không có cơ sở. Trong trường hợp thị trường không được kiểm soát chặt chẽ, giá phân bón có thể tăng cao hơn mức cần thiết, gây thêm khó khăn cho nông dân trong giai đoạn sản xuất.
Áp dụng thuế GTGT 5% đối với phân bón một cách hiệu quả, cần có những giải pháp đồng bộ từ phía nhà nước và doanh nghiệp
Để áp dụng thuế GTGT 5% đối với phân bón một cách hiệu quả, cần có những giải pháp đồng bộ từ phía nhà nước và doanh nghiệp. Trước hết, nhà nước cần tăng cường các chính sách hỗ trợ cho người nông dân, đặc biệt là trong giai đoạn đầu khi chính sách thuế mới có hiệu lực. Các chương trình trợ giá phân bón sẽ giúp nông dân giảm bớt áp lực chi phí và duy trì sản xuất ổn định.
Thứ hai, các doanh nghiệp phân bón cần minh bạch trong hoạt động kinh doanh và cam kết không lợi dụng chính sách thuế để tăng giá bán bất hợp lý. Cơ quan chức năng cũng cần tăng cường công tác thanh tra, giám sát để đảm bảo thị trường vận hành lành mạnh và bảo vệ quyền lợi của người nông dân.
Việc áp dụng thuế GTGT 5% đối với phân bón là cần thiết và hợp lý trong bối cảnh hiện nay để khắc phục những bất cập của chính sách không chịu thuế. Chính sách này không chỉ giúp giảm chi phí sản xuất cho doanh nghiệp, tăng khả năng cạnh tranh của phân bón trong nước, mà còn tạo ra môi trường kinh doanh bình đẳng và bền vững. Tuy nhiên, để đảm bảo rằng người nông dân không bị ảnh hưởng tiêu cực, cần có các biện pháp hỗ trợ từ phía chính phủ và sự hợp tác chặt chẽ từ doanh nghiệp. Nếu được triển khai đúng cách, chính sách này sẽ mang lại lợi ích toàn diện cho ngành nông nghiệp và nền kinh tế Việt Nam trong dài hạn.